Unica: installatiebedrijf wordt energieproducent

‘Bouwfraude werkte louterend’

Daan van Vliet gebruikte de bouwfraude om zijn bedrijf Unica figuurlijk een schop onder de kont te geven. “Wij willen de beste, de snelste, de goedkoopste, de duurzaamste installateur van Nederland zijn.”

Het is paradoxaal: Daan van Vliet (directeur en grootaandeelhouder) van een van ’s lands grootste installatiebedrijven Unica, was (ook persoonlijk) enorm geraakt door de bouwfraude. Er werd door de Zwolse Courant bijna letterlijk op hem gejaagd. Maar dankzij diezelfde bouwfraude heeft Unica de spirit gekregen om de beste, de snelste, de goedkoopste, de duurzaamste installateur van Nederland te worden. “Onze grote opdrachtgevers hebben ons er door heen gesleept.”

Daan van Vliet zou voorzitter van de Kamer van Koophandel worden in het westelijk deel van Overijssel. “We stonden toen zo in de belangstelling dat ik me teruggetrokken heb.” Het zit hem nog steeds dwars. Dwars dat de secretaresse van de directeur Verkoop van Unica ineens een soort kroongetuige was. Dwars dat hij ineens vogelvrij was verklaard, dat journalisten bij zijn buren en bij de concurrenten aanbelden om informatie los te krijgen. En die smeten met modder. Schouderophalend: “Ach, de krant ging aan de concurrent van een succesvolle club als Unica vragen wat zij van de situatie vinden, dan krijg je zo’n reactie.”
“ Bij de rotary werd ik ook met andere ogen bekeken.” Nu niet meer, want diezelfde psychologen, notarissen en advocaten die Van Vliet meewarig aankeken, hebben allemaal de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) over de vloer gehad. Met exact dezelfde boodschap: geen prijsafspraken maken!

Opdrachtgevers

Want dat was feitelijk waar de bouwfraude over ging, prijsafspraken om de uren die gestoken werden in het maken van een offerte vergoed te krijgen. “De oude structuren van onze branche waren toch wel in de orde van verdeel en heers. Daar zeg ik niets nieuws mee, want er zijn wel zo’n duizend bedrijven die van de NMa op de bips hebben gekregen. Er waren vroeger regeltjes waarbij uurtjes werden uitgewisseld, meer was het niet. Ik wil het niet bagatelliseren, het was niet goed. Maar aan de uitwassen, het verdelen van het grote geld, zoals dat bij Zembla op televisie te zien was, het fêteren van ambtenaren, daar hebben wij nooit aan meegedaan. Maar het was wel koren op de molen van de media.”
Waar sommige gemeenten met bouwbedrijven opnieuw in de slag gingen om teveel betaalde gelden terug te krijgen, waren het juist de opdrachtgevers van Unica die het bedrijf overeind hielden. “Opdrachtgevers zeiden ‘wij hebben altijd perfect hun begrotingen gecontroleerd en het is een bedrijf wat geweldig goed voor ons presteert en dag den nacht klaar staat’. Ze legden prachtige getuigenissen af voor ons.” Ook het aanbod in werk verminderde nauwelijks. “Ons rendement is eigenlijk al die jaren onveranderd gebleven.”

TopFit

Op babbelen met concurrenten heeft Van Vliet de strengste straf gezet: ontslag. Het moest anders bij Unica. “Het is af en toe best goed voor een succesvol bedrijf om gelouterd te worden door zo’n affaire.” Het leidde tot het programma TopFit. “Iedereen moet de poten onder zijn stoel verdienen en dat moet je verrekte goed duidelijk maken als directeur. Ook in een groot bedrijf als Unica is iedereen er verantwoordelijk voor dat er rendement is, dat er gepresteerd wordt. Wij zijn met het management bij elkaar gaan zitten op de hei en hebben ons afgevraagd: waar kunnen we ons in onderscheiden? We willen de beste, goedkoopste en duurzaamste zijn.” Wie niet, maar hoe pak je zoiets aan? “De uitdaging is dat we inventiever moeten zijn dan de rest, je moet je nek meer uitsteken, je moet flexibeler zijn, je moet mensen harder laten werken, maar wel met veel plezier. En dat is gelukt.”
De nieuwe tijd bij Unica wordt gedragen door nieuwe managers die de oude tijd niet of nauwelijks hebben meegemaakt. Die weten niets van prijsafspraken, maar alles van keiharde concurrentie. Een generatie directeuren heeft afscheid genomen bij Unica. “Nee, die zijn niet ontslagen, dat viel toevallig zo samen.”

Drie segmenten

Unica nam het eigen bedrijf onder de loep en onderscheidde drie segmenten. Allereerst werd heel veel geld geïnvesteerd in automatisering. “Onze systemen moeten beter. De administratie, het personeelsbeleid, op alle vlakken moesten we concurrerender worden. Dat noemden we ‘operational excellence’. Dat hadden we overigens afgekeken van DSM. Ook onze externe uitingen moesten strakker, dus marketing, verkoop, noem maar op. Daarvoor hebben we een PR-manager aangetrokken, die zijn onze hele huisstijl gaan omgooien. Maar we zijn ons ook gaan afvragen hoe we nou met de juiste boodschap bij de goede opdrachtgevers konden terechtkomen? We zijn door gaan vragen, want wat zijn goede opdrachtgevers? Wat vragen die, luisteren we wel goed naar onze klanten? En tot slot hebben we onze logistiek sterk verbeterd, we zijn meer gaan prefappen. We zeggen tegen onze leveranciers: we zitten op de 24ste verdieping in Zwolle te monteren bij ABN/AMRO en wij gaan die materialen niet van beneden halen, breng ze maar boven.” Voor dat laatste proces heeft Van Vliet zich niet beperkt tot de bouw, maar heeft hij zelfs specialisten uit de automobielindustrie aangetrokken. “Daar hebben ze de logistiek tot in de finesses verfijnd.”

30 soorten installatietechniek

“ Iedereen snapt dat als je een betonnen doos neerzet, dat je daar nog niet kan wonen of werken. Daar kun je niet in communiceren, het is er niet warm, niet licht, dus wij maken eigenlijk gebouwen bewoonbaar. Daarvoor zijn wel dertig soorten technieken nodig, want je hebt toiletpotten nodig en een telefoon, datasystemen, toegangsbewaking, beveiliging, verwarming, verlichting, sprinkler, noem maar op. Ongeveer 30% van de kosten van een gebouw gaat op aan techniek.”
Vroeger huurde de hoofdaannemer de installateur in, maar ook daar werkt Unica tegenwoordig anders. “De aannemer kan nog steeds de opdrachtgever zijn, maar veel vaker is het tegenwoordig de bank of de eigenaar van het gebouw voor wie we rechtstreeks werken. De opdrachtgever geeft aan wat hij wil en wij stoppen dat in moderne computersystemen en we zorgen dat het niet botst boven het plafond, al die leidingen, al die kabels. Wij bedenken installaties en wij managen het hele logistieke proces. Wij zorgen dat het allemaal bedacht wordt en getekend en besteld en dan zorgen wij dat het geïnstalleerd wordt. Wij maken niks, geen ketels, geen leidingen, maar het komt allemaal op het goede moment bij elkaar en wij zorgen dat het werkt en dat het onderhouden wordt.” Op die manier werkt Unica samen met de ABN/AMRO in het nieuwe gebouw in Zwolle, de ‘klapschaats’ van de ING in Amsterdam en de RAI.

Energie

Maar waar Unica beroemd mee is geworden, is de revolutionaire manier van omgaan met energie in gebouwen. “Installeren kunnen veel bedrijven, maar wij hebben op de hei toen ook bedacht hoe we ons zouden kunnen onderscheiden.” Energie dus. “Energie wordt een ontzettend schaars en kostbaar goed in de komende jaren.” Unica heeft in de afgelopen tijd gebouwen gemaakt waarbij de warmte die in de zomer teveel is, in de grond wordt opgeslagen om ’s winters als verwarming te dienen. “Wat dat betreft is Nederland een fantastisch land en hebben we daarvoor de oliesjeiks niet meer nodig. We hebben uitgevonden dat Nederland voor de opslag van energie een heel geschikte bodem heeft. Nederland is een delta, in tegenstelling tot Duitsland of Frankrijk; bij ons zijn heel veel lagen van klei, zandsteen, water en tussen die lagen, dus diep in de grond op ongeveer 100 meter diepte kun je die warmte die ’s zomers over hebt, daar opbergen. We hebben een soort superboiler in de grond. In de winter pompen we de warmte naar boven. De koeling in de zomer krijg je voor niets, want het water uit de grond is 10 graden. Dat kan het gebouw prima koelen, er is dus ook geen koelmachine nodig. Het is zo’n succes dat we bij bijna elk nieuw gebouw op deze manier werken.”

Energieboer

Unica gaat nog verder. Uniek in Nederland is de sporthal annex zwembad in Ermelo waar Unica op de zonneweide een energiecentrale heeft geplaatst die op destructievet loopt. “Die sportaccommodatie betaalde jaarlijks een miljoen aan gas en elektriciteit. Het schoolzwemmen was al afgeschaft, want het werd te duur.” Unica kwam met een oplossing die ook voor de omwonenden acceptabel was. De motor werd compleet ingepakt waardoor er geen geluidsoverlast is en de lucht die uitgestoten wordt, is gefilterd waardoor niemand ruikt dat de motor loopt op destructievet. Deze centrale, die is ontwikkeld en aangelegd door Unica, heeft vorige maand de nationale energieprijs gewonnen. Als overigens iedereen morgen vegetariër wordt, hoeft het zwembad niet dicht, want de motor loopt ook op gewone diesel, zelfs op olie die geperst wordt uit maïs of koolzaad.
Eén nadeel: zonder subsidies was deze centrale nooit gebouwd. “De afschaffing van de MEP-subsidie is voor ons een hele klap geweest, want we hadden enorm veel projecten klaar staan. Maar dan zie je nu de weerbaarheid van ons bedrijf; de mensen zijn aan de slag gegaan om het nog goedkoper te maken. In Duitsland wordt heel veel biodiesel gemaakt voor auto’s, dat is veel betere biodiesel dan wij nodig hebben. Wij gebruiken nu het afval van biodiesel en dat kost bijna niets. Binnen twee jaar kunnen wij machines bouwen die rendabel zijn zonder subsidies. We hebben tegen klanten gezegd: als je het niet gelooft, dan maken wij het en financieren het ook. Dan reken je met ons de energie af, wij kunnen makkelijk die investering doen uit de besparing. Wij worden meer en meer een energieboer.”

Daan van Vliet heeft 24 jaar geleden het bedrijf van zijn vader overgenomen. Het heette niet altijd Unica. Pa Van Vliet kocht op 35-jarige leeftijd het Geldersch-Overijsselsch Installatie Bureau (met vier werknemers) van ene heer Spruit in Zwolle. Het gezin verhuisde van het westen naar het oosten. Na 24 jaar was het bedrijf gegroeid (met de factor 20) tot zo’n 80 man. De salarissen werden bij wijze van spreken uit de huishoudportemonnee betaald, het was jarenlang een eenmansbedrijf tot een accountant een NV adviseerde, hij wist nog wel een lege in Jutphaas (het huidige Nieuwegein). Zoon Daan had gestudeerd in Delft en had in tegenstelling tot zijn broers wel interesse om het bedrijf over te nemen onder het mom van ‘beter een kleine baas dan een grote knecht’. Daan van Vliet (59) neemt op 1 januari 2007 afscheid als directeur. In zijn tijd wist hij het bedrijf ook met factor 20 te vergroten, er werken nu zo’n 1600 mensen bij het bedrijf dat zich niet langer als Zwols maar als landelijk profileert. Daarom is het hoofdkantoor in Hoevelaken neer gezet. “Het is ons communicatiecentrum, daar bedenken we onze nieuwe plannetjes.”
De kinderen van Van Vliet zijn nog te jong om hem op te volgen. “Unica is een snelgroeiend bedrijf waar de beste mensen op de beste plaatsen moeten zitten. En er werken hier hartstikke goede leuke mensen van midden veertig die vanaf volgend jaar de leiding overnemen. Voorlopig blijf ik aandeelhouder, ik heb geen haast.”