‘Luisteren naar de mensen op de werkvloer’

Veenman met NS uit verdomhoekje

Aad Veenman, visueel voor spoor en Ten Cate.
Het lijkt erop dat Aad Veenman de Nederlandse Spoorwegen aan het rijden heeft gekregen. Weliswaar werd de winst over 2004 vooral geboekt dankzij de activiteiten van het vastgoed (388 stations) en de exploitatie van onder meer AH-winkels, maar ook het vervoer van reizigers leverde eindelijk (sinds 2000) weer eens geld op. Het aantal reizigerskilometers is (licht) gestegen (tot 14,1 miljard) en het aantal treinen (per dag 5000 voor 1 miljoen reizigers) met vertraging liep met procenten (bijna drie) terug. De NS is niet langer ons nationale pispaaltje waar jan en alleman over (mocht) klagen en cabaretiers gemakkelijk een lach mee scoorden. Kortom, Veenman is terug, de man die door Stork werd uitgekotst en als president-commissaris van Ten Cate ook wat voor zijn kiezen kreeg met de capriolen van CEO Loek de Vries.

De commissarissen hadden hem verteld dat er geen toekomst voor hem was bij Stork. “Dat vond ik niet leuk, maar ik begreep het en we spraken af dat ik de lopende zaken bij Stork zou afhandelen tot er een nieuwe man zou zijn.” Hij kreeg vervolgens (zoals dat gaat in die kringen) een aantal aanbiedingen waaronder van de NS, waardoor hij zijn riante afkoopsom (enkele miljoenen) van Stork niet hoefde aan te spreken. Bij de NS was het in die jaren een behoorlijke puinbak met rebellerende conducteurs en machinisten, weinig capabele directies volgden elkaar op. “Het is een ingewikkeld bedrijf,” zegt Veenman diplomatiek. Zijn opdracht was het vertrouwen herwinnen van het personeel en de conflicten met de overheid oplossen. Maar zijn entree was letterlijk nogal hectisch, want het dienstverband van Veenman ging officieel in op 1 november 2002, drie dagen daarvoor zette een herfststorm tien procent van de treinen stil. “Dit nooit meer, heb ik gezegd. We gaan aan het werk, want over een jaar is het weer herfst.” De fijnproevers zal niet ontgaan zijn dat vorig jaar de NS een nogal provocerende commercial uitzond over de herfstbladeren. “Het is een knipoog naar de herfst.”

Rondje om de kerk

Dat soort opbeurende teksten hebben de spoormensen vaker gehoord. Waar vroeger op alle niveaus echte spoormensen werkten, is vooral in de jaren tachtig en negentig een soort minderwaardigheidscomplex ontstaan. Goede conducteurs konden niet of nauwelijks meer doorgroeien. Alleen mensen met een titel (waarin dan ook) waren goed genoeg voor kader en hogere functies. Dat heeft kwaad bloed gezet en kwam tot uitbarsting bij het beroemde ‘rondje om de kerk’. Veenman heeft die tijd niet meegemaakt, wil er weinig over zeggen, behalve: “Elke week ga ik een dagdeel meewerken bij een bedrijfsonderdeel. Ja, ook ’s avonds en ’s nachts. Ik ga met de conducteur mee de trein op om te ondervinden wat er leeft, wat er gebeurt. Ik rijd mee met de machinist, ik ben in Groningen geweest bij de werkplaats.” Wat hem als techneut waarschijnlijk zeer aansprak. “Ik heb een hoge nieuwsgierigheidgraad, ik wil snappen waar de mensen mee bezig zijn.” In Hengelo en Enschede loopt nu een experiment om de machinist bij het onderhoudsbedrijf te betrekken. “Daar ben ik natuurlijk naar toe geweest en overleg met die mensen. Ik wil weten wat zij vinden.”

Klapstoel

In zijn kamer op het Utrechtse station staat een klapstoel. Een gesloopte klapstoel wel te verstaan. Gesloopt door het spoor zelf in opdracht van Veenman op advies van het personeel. “Als het heel druk is, kost het veel tijd mensen in en uit te laten stappen. Hoe kunnen we dat verbeteren, heb ik aan de mensen gevraagd. Door de klapstoeltjes eruit te halen, zeiden ze. Als daar mensen opzitten tijdens de spits, wordt het pad om in en uit te stappen wel erg smal.” Nog iets waardoor Veenman het pleit inmiddels beslecht lijkt te hebben in zijn voordeel: in tegenstelling tot zijn voorgangers (die de voorkeur gaven aan auto met chauffeur) reist Veenman zoveel mogelijk (in elk geval dagelijks van huis naar werk) per trein.

Gamma

Niet alleen bij de NS, ook bij Ten Cate is hij de rustige factor op de achtergrond. Veenman blokkeerde bijvoorbeeld een vijandige overname van Gamma (door Ten Cate) tot woede van topman De Vries. Hij haalt zijn schouders op. “Ik heb de uitspraak van De Vries gelezen. Het type mens zoals De Vries is, voelt zich snel geremd.” Toen Ten Cate dagelijks op de voorpagina stond als van een miljoenenclaim, maande hij Loek de Vries tot rust. Er werd toentertijd een hectische aandeelhoudersvergadering verwacht, maar op rustige, bijkans humoristische wijze marcheerde hij langs de agendapunten. “Het is niet goed om naast een zware baan van bestuurder ook bij een ander bedrijf president-commissaris te zijn. Zeker niet als het spannend wordt.” Veenman is daarnaast nog commissaris van Alton en Rabobank Nederland.