Het laatste hoofdstuk van Enschede Airport Twente wordt geschreven

De macht van het koekjesmonster

Directeur ad interim Henk Bos is bezig met het laatste hoofdstuk van de Luchthaven Twente. Hij is al heel ver gekomen, dat moet gezegd.

Het dossier is vuistdik. Een vuistdikke berg ellende. Terwijl het zo mooi had kunnen zijn, want er ligt al sinds mensenheugenis een militaire vliegbasis in Twente. Dankzij de luchtmacht heeft de burgerluchtvaart in Twente een kans gekregen. Voor weinig. Want de militairen weten heus wel dat de grote steden begerig lonken naar hun terrein. En dus hebben de militairen ook baat bij goede burgerluchtvaart (met zijn tweeen sta je sterker). Het is er nooit van gekomen. Altijd gezeik. Of de directeur nu Soetens, Haxe, Zinkweg, Vogelpoel of Bos heette. Minister Tineke Netelenbos wordt oprecht bedankt. Per 1 juli van dit jaar gaat het dossier dicht. In de onderste lade achteraan. Als de tent wordt gesloten, maar ook als een paar steenrijke biscuit-boys uit Harderwijk hun toezeggingen nakomen. Maar ook zij zeiken inmiddels. Interim-directeur Henk Bos heeft nog vijf maanden om van Enschede Airport Twente een normaal bedrijf te maken. Nou ja, normaal…

Een eigen vliegveld, dat hadden de heren van Ommeland Invest nog niet. Twente stond te koop en daarom belden ze Henk Bos. En ze lazen zijn businessplan en ze willen wel in totaal 9 miljoen gulden investeren in het vervoersknooppunt in het verre oosten van Nederland. Netelenbos heeft inmiddels 4,7 miljoen als afkoopsom overgemaakt en president-commissaris Jan Mans is als burgemeester van Enschede de luchthaven zo spuugzat dat hij heeft toegezegd dat de huidige aandeelhouders (de Twentse gemeenten, de provincie, de kamer van koophandel, KLM, Ten Cate) als afkoopsom 2 miljoen zouden overmaken. In totaal bijna 16 miljoen, en dat is meer dan voldoende om in de komende vijftien jaar zeker 30 miljoen (de rest wordt bij banken geleend) te investeren in en rond de luchthaven, zoals het bedrijfsplan van Bos eist. Overigens moet van dat geld direct al 3 miljoen terugbetaald worden aan Defensie voor de start- en landingsbanen die speciaal geprepareerd zijn voor de burgervliegtuigen. En er komt snel nieuwbouw. Volgens de plannen.

Luchtlijnen

Henk Bos is in augustus 1999 gekomen als interim-directeur. Zijn opdracht was een bedrijfsplan maken voor een renderende zelfstandige luchthaven. Want toen al was duidelijk dat de rijksoverheid de marktwerking ook voor luchthavens zou laten gelden. Geen eindeloos gesubsidieer meer. Bos was gauw klaar, hij is afkomstig uit Eindhoven en dat bedrijfsplan heeft hij aangepast op de Twentse situatie. Rekenmachinetje er bij en klaar. Het belangrijkste punt uit dat bedrijfsplan is om het aantal reizigers in de komende vijftien jaar te verviervoudigen tot 200.000. “Dat is reëel, Eelde telt 100.000 en Eindhoven 300.000 reizigers.” De helft van die 200.000 reizigers in 2015 komt via vakantiecharters (ten opzichte van nu dus een verdubbeling) en de rest uit luchtlijnen. Luchtlijnen? “Ja, minstens een stuk of drie. Naar Amsterdam natuurlijk, maar ook naar bijvoorbeeld Londen en Frankfurt.” Alle initiatieven (voor luchtlijnen) uit het verleden strandden omdat er niet in het weekeinde gevlogen mocht worden. Maandagochtend ging de eerste, vrijdagavond kwam de laatste terug. Zaterdag en zondag waren verboden. Dat moet veranderen, zei iedereen, zo ook Bos. Voor de Rijssense investeringsmaatschappij Reggeborgh was het zelfs een absolute voorwaarde. “Voor mij ook, maar ik vraag dat pas aan als we onderhandelen met een luchtvaartmaatschappij die vanaf Twente een paar luchtlijnen wil ontwikkelen,” zegt Bos. “De markt is er, dat weten we uit onderzoek.”

Reggeborgh

Als de naam Reggeborgh valt, raken veel mensen in paniek. Reggeborgh is de investeringsmaatschappij van de familie Dik Wessels. Reggeborgh wordt geleid door Henri Holterman, de schoonzoon van. Een harde jongen, maar ook een man die samen met schoonpa de afgelopen jaren veel goeds gedaan heeft voor Twente. Van Reggeborgh is bekend dat ze nooit eigen bedrijven failliet laten gaan, maar dat een oplossing wordt gezocht, zoals dat zo mooi heet. Bij het fiasco Miracle Planet heeft Wessels er persoonlijk voor gezorgd dat niemand er slechter van werd. Ja, de ABN AMRO, maar zelfs aan Dé Bank had hij een schikkingsvoorstel gedaan die dat om onduidelijke redenen verwierp. Hoe dan ook, naar Wessels (één van de rijkste mensen van Nederland) en Reggeborgh wordt met argwaan en jaloezie gekeken. En toen Reggeborgh een jaar of twee geleden zich opwierp om de luchthaven over te nemen, kreeg een aantal politici prompt de hik en werden de wildste beschuldigingen geuit: dat Wessels alleen maar interesse had om daar de boel vol te bouwen. Reggeborgh heeft flinke belangen in de reiswereld (zoals ATP, in totaal meer dan een miljard omzet) en bezit een eigen luchtvaartmaatschappij (Excellent Air) waardoor de interesse voor de regionale luchthaven wellicht duidelijker wordt. En dus wilde Holterman een meerderheidsbelang en toestemming om in het weekeinde te vliegen. Beide wensen waren onbespreekbaar.

Belang van 80%

Netelenbos eiste voor 1 december een serieus bedrijfsplan te zien met serieuze financiers. Op het allerlaatste moment kon Bos met de biscuit-boys uit Harderwijk een intentieverklaring ondertekenen. Netelenbos erbij, glaasje wijn, gezellig. Opvallend is dat Ommeland Invest 80% van de aandelen krijgt. Dat geschiedt door extra uitgifte van aandelen, waardoor het belang van de andere aandeelhouders verschrompelt tot 20% en Bos wil al die aandelen (van de gemeenten en dergelijke) kopen voor een gulden per stuk en onderbrengen in een stichting die dan recht krijgt op een commissaris bij de luchthaven. Zodat de overheid indirect over de schouder kan blijven meekijken, maar direct niets meer te vertellen heeft. “De gemeenten hebben een pettenprobleem, je kunt niet tegelijkertijd ondernemer zijn en je kernactiviteit van regelgever en controleur uitoefenen.” Ommeland krijgt dus 80% waar Reggeborgh 49,9% werd geboden. Hoe zit dat? “Dat is van voor mijn tijd. Het eerste wat ik heb gedaan toen ik werd aangesteld, was een rondje maken langs de kandidaat- investeerders die in de wachtkamer zaten. Holterman is volstrekt op de hoogte van het feit dat wij met Ommeland praten. En hij wist ook dat hij in de nieuwe constructie wél een meerderheid kon krijgen, maar hij heeft nooit een signaal afgegeven: hé, ik wil weer praten.” Holterman: “Ik heb mijnheer Bos geloof ik één keertje ontmoet. Ik heb de voortgang van de verkoop in de krant gelezen. Ik was verbaasd dat zij 80% aangeboden kregen, maar ik heb me er verder niet meer mee bemoeid.”

Koekjesmonsters

Het is nog maar zeer de vraag of het allemaal doorgaat. De biscuit-boys zeuren inmiddels over de voorwaarden van Netelenbos, ze vinden dat het bedrijfsplan met vijftien jaar een te grote tijdsperiode beslaat. “Ik ken de bezwaren en we werken er hard aan,” zegt Bos diplomatiek. Misschien vinden de biscuit-boys wel dat Netelenbos haar pappenheimers te goed kent, want in de contracten heeft de linke PvdA-dame keiharde voorwaarden laten opnemen, en als die niet nagekomen worden eist zij haar 4,7 miljoen terug. Dus de biscuit-boys kunnen niet snel even de kas (6,7 miljoen) plunderen, zoals gevreesd werd. Bos krijgt het de komende vijf maanden nog erg druk, hij moet behalve de biscuit-boys in het gareel houden ook met staatssecretaris Van Hoof van Defensie afspraken maken over, “alles wat we inkopen bij de luchtmacht. De startbaan is van de militairen, de verkeersleiding is van de militairen. Daar willen we rechten hebben voor het gebruik.” En daar zal een fatsoenlijke prijs voor betaald moeten worden, want de tijd van vriendjespolitiek is voorbij. Er komt een wet aan die zegt dat als de overheid zaken levert, die levering geschiedt tegen marktconforme prijzen. Verder moet Bos naar het ministerie van Financiën. Want het rijk subsidieerde de regionale luchthaven, in ruil daarvoor eiste het rijk de landingsgelden op. En dat wil Bos (terecht) zelf houden. Dat zal overigens een wassen neus zijn. “De luchthaven Twente verdiende haar geld met dienstverlening aan de reizigers en de luchtvaartmaatschappijen.” Over 2001 werd bij een omzet van ongeveer 1,5 miljoen overigens een verlies geleden van zeven ton.

COVM

Je kan van Bos zeggen wat je wilt, maar hij is gehaaid. Die weekendvluchten zijn erg belangrijk, dat weet Bos als geen ander. En grootste dwarsligger is de COVM, een milieucommissie met een flinke vinger in de adviespap. In de COVM zitten wethouders, burgers en milieubewegingen. Volgens Bos voldoet het bedrijfsplan van hemzelf (met luchtlijnen en charters) aan alle geldende richtlijnen, lager dan alle milieuplafonds. Het aanvragen van weekeindopstelling is dus vooral een formele kwestie. Bos is met de regionale COVM om de tafel gaan zitten om een milieuomgevingscontract te maken. Maar dat wilde de COVM niet. “Dat is helaas mislukt. Ik constateer dat de bereidheid om vooruit te denken nul is.” Aangezien ook de luchtmacht in de COVM zit, is de staatssecretaris natuurlijk allang op de hoogte van de onwillende houding van de COVM. Bos grijnst alleen. Blijft over de biscuit-boys. Die moeten tekenen straks. Bos denkt dat het allemaal wel lukt. Maar toch, als de koekjesmonsters afhaken, want dan? Holterman: “Het allerslechtste zou zijn als de luchthaven gesloten wordt. Als mijn twee wensen (meerderheidsbelang en weekeindopstelling) ingewilligd worden, mag Bos bellen.”