Roel Fernhout is de eeuwige druppel op de steen

Telg uit bekende Zwolse ondernemersfamilie is Nationale Ombudsman

Roel Fernhout (van 1947), geboren en getogen in Zwolle en sinds juni 1999 ombudsman voor heel het land. De opvolger van Marten Oosting is de luis in de pels van trage, arrogante en falende overheidsinstanties. Zóu de luis moeten zijn, maar de indruk bestaat dat ministers en andere hoogwaardigheidsbekleders die wordenaangesproken op hun werk de rapporten van de ombudsman met een korrel zout nemen. En met onlangs een(op eigen initiatief aangeleverd) rapport over de ‘inhumane en mensonwaardige’ toestand in de asielzoekerscentrakreeg hij bijna de hele tweede kamer over zich heen. De VVD ging het verst door hem ‘emotioneelen niet objectief’ te noemen en nadrukkelijk te verwijzen naar zijn verleden, naar zijn tijd als voorzitter vanAmnesty International en zijn voorzitterschap van de stichting Rechtsbijstand Asiel Noord Oost Nederland.Een verhaal met de hoogste chef geschillencommissie!

Zijn integriteit werd destijds nadrukkelijkdoor de VVD in twijfel getrokken.En dat is dodelijk voor de positie vanombudsman die nota bene als enigeambtenaar door de Tweede Kamer (endus niet door de Kroon) wordt benoemd.De benoeming van de ombudsman(voor zes jaar) is geen politieke benoeming,het is dus niet een soort erebaantjevoor een gesjeesde minister ofburgemeester. Inhoudelijk werd het rapportoverigens onderschreven door dekamer, alleen de bewoordingen werdengelaakt. Toch heeft Fernhout geen excusesgeëist van de VVD: “Ik ben in hetgeheel niet aan zet. Het rapport is uitgebracht.De staatssecretaris heeft een uitgebreideaanbeveling bij het rapportgekregen. Pas als ze gereageerd heeft ophet rapport, ben ik weer aan zet.” Fernhoutwil zelfs niet zeggen of hij gekrenktis of beschadigd. Roel Fernhoutis een keurige man.

‘Niet zeuren maar aanpakken’

“Mijn ouders waren schippers van oorsprong.Ik ben aan de wal geboren. Datheb ik altijd heel erg gevonden, mijntwee oudere broers zijn wel aan boordgeboren. Nee, ik ben in mijn ogen nietminder, maar ik ben fanatieker op datvaren en op schepen. Dat vind ik allemaalheel erg mooi. Ik heb mijn diensttijdbij de marine doorgebracht. Vlakvoor de oorlog hebben mijn ouders zichop de wal gevestigd.” Fernhout stamt uiteen gereformeerde familie met als lijfspreuk’niet zeuren maar aanpakken’.Toch was het pa Fernhout die zijn kinderenbijkans naar de universiteit joeg.”Mijn vader overleed al toen ik 19 jaarwas, hij heeft zelf geen studiemogelijkhedengehad. Dat heeft hij heel erggevonden. En hij heeft in het gezin heelsterk gestimuleerd dat we allemaal naarhet gymnasium zouden moeten; ik waswaarschijnlijk gelukkiger geweest op deHBS, ik was meer een bèta dan een alfa.”Fernhout woont samen met Ard Volkers.”Mijn vader overleed in 1967 en toenhad ik mijn coming out nog niet gehad.Ik heb wel vanuit mijn jeugd een grotescepsis overgehouden over dogmatiek enover rechtlijnigheid zonder oog te hebbenvoor nuances.” Eén van zijn broers ispredikant geworden. “Met hem heb ikveel gesprekken gevoerd.”

Pinochet

Vanuit zijn achtergrond is te begrijpenwaarom Fernhout zich zo thuis voelt bijAmnesty International: “Ik voel mijinderdaad verwant met mensen die nietzichzelf kunnen zijn, die zich niet kunnenuiten. Het ging bij Amnesty altijdom de gevangenen, niet om de idealen.Ik heb jaren in het vluchtelingenwerkgezeten en met een aantal mensen uit dietijd ben ik nog steeds bevriend.”Dat het werk van Amnesty en Vluchtelingenwerkde druppel op de steen is dielangzaam maar zeker wordt uitgehold,bleek volgens Fernhout uit de beslissingvan het House of Lords dat Pinochet nietvrijuit kon gaan. “Dat was een soort emotiewaarvoor ik ooit in dat werk bengestapt 25 jaar geleden als vrijwilliger.Precies op die dag 25 jaar daarvoor kwamener 250 vluchtelingen uit Chili die ikgeholpen heb. Ik weet het, er zijn heelveel Pinochets. Het zijn kleine stapjes,het heeft bij Pinochet 25 jaar geduurd.Maar er is een precedent gezet, ook eenprecedent gezet waardoor het Joegoslavië-tribunaal kon gaan werken.” OverMaxima en haar vader is Fernhout opmerkelijkmild. “Wat er in Argentinië isgebeurd, is in historisch perspectief ernstigeren ingrijpender dan wat er in Chiligebeurd is. Maar moet je in de familiareverhoudingen een vader het recht ontzeggenhet huwelijk van zijn dochter bijte wonen?” vraagt hij retorisch.

Ik doe geen bindende uitspraken, maar alle aanbevelingen worden overgenomen

Pieter Storms

Wat moet zo’n bewogen man nu tussenklagende burgers en trage overheden?”Als ombudsman kun je proberen eenveranderingsproces in gang te zetten. Jehoeft niet alleen maar te zeggen: klachtgegrond of niet gegrond. Er wordt ook vanons verlangd dat we aanbevelingen formuleren.Zoals dat rapport over asielzoekerscentra,ja. Ik doe absoluut geen bindendeuitspraken. Dat is juist kenmerkendvoor een ombudsman. Ik ben veelmeer een bemiddelaar. Nee, niet metgezag en status. De aanbevelingen van deombudsman zijn tot nu toe vrijwel allemaalopgevolgd. Bovendien rapporteer ikrechtstreeks aan de kamer en als aanbevelingenin een la verdwijnen, zullen we datmelden.” De ombudsman als fenomeenheeft veel, maar de persoon Fernhoutheeft nauwelijks bekendheid. Veel burgersstappen sneller naar Pieter Storms ofKRO’s Ook Dat Nog. En Frits Bom blijft derest van zijn leven dé ombudsman. “Wijdoen het niet voor de publiciteit. Vorigjaar hebben we bijna 88% van alle klachtenmet een simpel telefoontje kunnenoplossen. Het merendeel van de klachtenbetreft een overheid die überhaupt nietreageert. Nou, dat zijn nou typisch deklachten waarin we door het gezag vanhet instituut weer beweging krijgen. Wijbellen, het dossier komt boven water, wijvragen toezegging dat er uiterlijk binnenvier weken een beslissing is, dan wel eenvolgende stap in de procedure wordtgezet. Dat leidt er wel toe dat de symptomen,waarom gaat het fout, niet wordenaangepakt. Dat zien we bijvoorbeeld bij deuitvoeringsinstanties, het GAK, Cadans.”

Belastingdienst

De immigratiedienst staat al jarenlanghoog in de klachten top tien. Verandert ereigenlijk ooit wat? “Jazeker. Het gaat erom of een dienst een omslag kan maken.De belastingdienst was vroeger bij onswat nu de IMD is. Toen is er een anderewind gaan waaien bij de fiscus, er kwamenvan die spotjes met ‘leuker kunnenwe het niet maken’ en dergelijke. Het isde belastingdienst gelukt een omslag temaken. Hetzelfde geldt voor de informatie-beheergroep Studiefinanciering. Datwas werkelijk verschrikkelijk. Dat wasdus bij ons nummer 1. Het gaat daar nogniet goed, maar ze staan niet meer in detop tien. Wat ik vaak zie is dat er ietswordt opgezet zonder dat de consequentiesworden gerealiseerd en zonder devraag te stellen of het uitvoerbaar is. Kijknaar de persoonsgebonden budgetten.Daar zijn administratieve procedures inhet leven geroepen, die geweldige problemenoproepen.”