Johan Plageman’s Kaas: van probleemproduct tot paradepaardje

Coberco had niet gered zonder het deze fusie

“Wie wordt eerste man, waar komt het hoofdkantoor en hoe gaat het nieuwe bedrijf heten? Dat zijn de belangrijkste vragen bij een fusie. Als dat is ingevuld, volgt de rest,” weet Johan Plageman (57), die bij Friesland Coberco Dairy Foods tweede viool speelt. “Of ik het daar moeilijk mee heb? Ik heb daar heel goed over nagedacht. Ik weet wat mijn zwakke punten zijn; mijn nieuwe collega Olijslager is extroverter, representatiever, hij is gemakkelijk in de omgang. En bovendien, als Friesland de voorzitter van de concerndirectie levert, levert Coberco de bestuursvoorzitter (meilink, JM).” Hij kijkt triomfantelijk. Heel eventjes maar, dan valt hij weer in de plooi. “Coberco zou het zonder deze fusie niet gered hebben.”

Coberco was puur financieel de grootste van de vier bedrijven die officieel op 28 december 1997 zijn gefuseerd. Maar Friesland deed het in het buitenland beter en had de zo gewenste stevige merken (zoals Friesche Vlag) en een charismatisch voorzitter. “Als ik eerste viool had willen spelen, was ik fusiebesprekingen niet ingegaan, dan had dat geleid tot een aantal voorspelbare aanvaringen. Het is in een fusie heel belangrijk dat de topmensen het goed met elkaar kunnen vinden. Olijslager en ik zitten kort op elkaar. Ik herken in Olijslager eigenschappen die ik niet bezit. Dat is voor mij heel belangrijk geweest, begrijpt u dat,” vraagt hij retorisch. “Coberco zou het zonder deze fusie uiteindelijk niet gered hebben.” Nadenkend: “De andere fusiebedrijven ook niet, denk ik. Het is eten of gegeten worden.” Hij lacht hardop, want even daarvoor zei hij dat de zuivelcoöperatie Coberco natuurlijk niet zomaar overgenomen kon worden.

Wessanen

Een jaar na deze fusie, werd duidelijk dat er opnieuw samenwerkingsgesprekken plaatsvonden, met het voedingsconcern Wessanen (zuivel, voeding en ontbijtgranen) dat aan de beurs genoteerd is. Maar met een litteken als gevolg van een mislukt samengaan met Bols. Bovendien leek het een beetje te snel. “Bij de fusie tussen Friesland en Coberco was marktpositie veel belangrijker dan efficiency en synergetische effecten. De kaas is de hoeksteen van de fusie. De concurrentie was heel hevig, we verdienden er veel te weinig mee. En dat kwam weer doordat we niet echt veel sterke merken hebben, zoals Campina Mona heeft. Nee, dat verwijt ik mijn voorgangers niet, ik analyseer gewoon de situatie. En dan kun je vervolgens je eigen merken gaan ontwikkelen, dat kost een hoop geld, of je kunt kijken of je marktposities kan binnenhalen. Wessanen heeft verkooporganisaties in de Europese landen waar wij ook zitten en Wessanen heeft een paar heel sterke merken. Een fusie met Wessanen zou mijns inziens niet te snel na de eerdere fusie zijn gekomen. Gelet op de fase waarin ons bedrijf zich nu bevindt en onze doelstellingen, zou dat goed mogelijk zijn geweest.”

Ik had van te voren bedacht dat ik tweede viool zou gaan

Beurs

Friesland Coberco wil niet naar de beurs. Zou Wessanen dan van de beurs gehaald zijn? Dan slaat Plageman dicht. “We hebben afgesproken daar inhoudelijk verder geen mededelingen over te doen. Zelfs niet over wie het initiatief tot de gesprekken heeft genomen, nee.” Geld zegt Plageman niet nodig te hebben. “We kunnen altijd naar onze aandeelhouders, onze leden toe en we hebben gesprekken gevoerd met institutionele beleggers en ons is duidelijk geworden dat we ook van hen geld kunnen lenen als dat nodig is. We hebben een stevige solvabiliteit, de ‘return on sales’ is nu 3,6%, dat moet groeien tot 5 à 6%, en het rendement op het eigen vermogen is ongeveer 20%. Dat is dus helemaal niet slecht.” Dat geld heeft Friesland Coberco nodig omdat het bedrijf verder wil gaan overnemen. Maar dan wel buiten de landsgrenzen want de Nederlandse Mededingingsautoriteit heeft al problemen met de overname van De Kieviet waar 300 boeren mopperen dat Friesland Coberco een monopolist wordt. Plageman bestrijdt dat niet, maar hij laat wel weten dat het voor boeren altijd al lastig was om over te stappen naar een andere coöperatie. “Bovendien hebben ze zelf via de coöperaties altijd gestreefd naar een zo hoog mogelijke melkprijs. Ik denk dat een grote coöperatie eerder in het voordeel dan nadeel van de boeren zijn.” In dat kader staat Plageman ook niet afwijzend tegenover een fusie met Campina Melkunie.
Drs. Johan Plageman werkt bij Coberco vanaf 1985. Daarvoor werkte hij (vanaf 1968) bij Akzo. Hij is een zoon van een Losserse textielwever. Plageman had een eerdere carrière als prof-voetballer bij Sportclub Enschede, het eerste jaar van FC Twente een bij DOS (Utrecht). “Ik was slechts een middelmatige voetballer die het van hard werken moest hebben.”

Melk

Coberco heeft in 1996 de melkprijs vastgesteld. Daar wordt niet meer aan gemorreld. Jaarlijks wordt aan de hand van vijf indexbedrijven de melkprijs vastgesteld. “Wij betalen dus een marktconforme melkprijs.” Desondanks bestaat er een spanningsveld: de boeren zien het liefst een zo hoog mogelijk melkprijs, het bedrijf zelf (en in de toekomst nieuwe financiers) een zo hoog mogelijk rendement. Tijdens de presentatie van de jaarcijfers van 1998, liet voorzitter meilink zich ontvallen niet echt op nieuwe leden te zitten wachten. “Naast de marktconforme melkprijs is voor ons de winst heel belangrijk. We maken van een deel van de melk ook poeder en boter, dat is niet onze doelstelling. Op nieuwe leden zitten we niet te wachten. En als er leden weggelopen lig ik daar niet wakker van, nee.” Is er in Nederland te veel melk? “Lastig. Als je alle melk van toegevoegde waarde wilt voorzien, dan wel. Maar ik pleit er niet voor om de hoeveelheid aangeboden melk terug te dringen.”

De kaas is de hoeksteen van de fusie

Slankie

Dankzij de fusie is kaas gegroeid van probleemproduct tot paradepaardje. De tijd dat Plageman Coberco probeerde om te bouwen van “een voedingsmiddelenbedrijf met een hart van zuivel,” is geweest. Het grote geld zal verdiend worden met Kollumer, Slankie en al die andere merkkazen. “We maakten altijd een bulkproduct, we gaan het nu over de hele linie kwalitatief verbeteren.” In de afgelopen jaren heeft Plageman behoorlijk wat voor zijn kiezen gehad. “In Friesland was het niet anders, neemt u dat maar van mij aan, alleen hoorden we daar in Overijssel minder van.” In Enschede vocht het vroegere Ormet-personeel tot het uiterste om het bedrijf open te houden, de overname van Heino Krause zorgt voor strubbelingen omdat daar vroeger (voor de overname) gefraudeerd zou zijn, Pieter Lakeman neemt het daar op voor de boeren en in Deventer had hij voor Coberco Dairies een knappe deal afgesloten waarop hij later hard werd aangevallen. “Nee, ik ben niet beschadigd in de afgelopen jaren. U zou dat eigenlijk aan de boeren moeten vragen. Ik ben alleen een keer door u onderuit gehaald waar ik me erg boos over heb gemaakt. Ook al omdat we de latere rechtszaken allemaal hebben gewonnen. Er was geen reden.”
Friesland Coberco Dairy Foods is een fusiebedrijf van Friesland Dairy Foods (Leeuwarden), De Twee Provinciën (Workum), De Zuid Oost Hoek (Oosterwolde) en Coberco. Het bedrijf heeft een omzet van bijna 9 miljard gulden. Het balanstotaal bedraagt 3,8 miljard, de solvabiliteit is 36%. Bij het bedrijf werken 12.000 mensen, 14.000 melkveehouders zijn aangesloten bij het fusiebedrijf. Jaarlijks wordt om en nabij de 5 miljard kilo melk verwerkt. (waarvan 5,2 van de leden) In 1998 bedroeg de nettowinst 130 miljoen. Voor 1999 wil Plageman geen voorspelling doen: “Rusland zit nu helemaal dicht, ze hebben geen geld”; maar in 2000 zal de nettowinst om en nabij de 200 miljoen moeten zijn. Dankzij de fusie.