Medy van der Laan directeur Kamer van Koophandel Oost-Nederland

‘Aandacht voor ondernemerschap moet in alle opleidingen terugkomen’

Alexander Rinnooy Kan (SER) en Hans Wijers (Akzo) waren nadrukkelijk aanwezig op het laatste D66-congres in de aanloop van de verkiezingen op 9 juni, een ander topstuk juist niet. “Ik zat vast in China in verband met de aswolk, anders was ik er zeker bij geweest. Maar ik ben niet beschikbaar voor de politiek”, zegt oud-staatssecretaris Medy van der Laan (41), die in augustus vorig jaar Wilma van Ingen opvolgde als directeur van de Kamer van Koophandel Oost-Nederland.

Op de tafel ligt een paar jaar ‘oude’ I-phone. Dat moet dus een Amerikaans ‘illegaal’ exemplaar zijn. “Tijdens een buitenlandse reis twee jaar geleden waren er heel weinig mensen met een I-phone”, zegt Van der Laan. “Ik was heel hip. Nu kijken ze me meewarig aan, er zit bijvoorbeeld geen videocamera op.” Ze voelt zich bijna uitgedaagd binnenkort een nieuwe aan te schaffen. “Ik houd van gadgets”, lacht ze. Maar van haar zijn geen tweeds of blogs op het internet te vinden. “Ik heb van nature niet de behoefte mijn hele hebben en houwen te delen met de buitenwereld.”

Innovatietempo

Ze heeft nog geen I-pad. “Ik zat onlangs in Amerika want ik moest noodgedwongen van China via New York terug. Toen heb ik wel even met een I-pad in mijn handen gestaan.” De apparaten van Apple zijn voorbeelden van het huidige wereldwijde innovatietempo. “Die snelheid was pakweg twintig jaar geleden ondenkbaar.” Een gevolg daarvan kan zijn dat kennis die studenten in het eerste jaar leren, in het vierde jaar alweer verouderd is. Het is voor Van der Laan dan ook een vanzelfsprekendheid dat Saxion een structurele verbinding heeft met het bedrijfsleven via gastcolleges, stages en samenwerkingsverbanden. De Kamer van Koophandel is daarvoor één van de strategische partners van Saxion. Ze kent het hbo van haar vooropleiding harp aan het conservatorium. Daarna koos Van der Laan voor rechten (in Nijmegen) waar ze in staatsen bestuursrecht afstudeerde. Tussen 1991 en 2003 had ze verschillende functies op het ministerie van Binnenlandse Zaken. Tussen 1994 en 1998 was ze tevens politiek assistent van staatssecretaris Kohnstamm, voordat ze in het tweede kabinet Balkenende staatssecretaris Cultuur en Media op het ministerie van OCW werd. Daarna, in 2006, werd ze programmadirecteur/partner bij projectontwikkelaar TCN Property Projects waar ze zich als ‘creator’ minder thuis voelde. Daarom schreef ze zich in 2008 in
bij de Kamer van Koophandel als zelfstandig adviseur.

Het stimuleren van ondernemerschap hebben we met Saxion in een convenant afgesproken,
maar dat mag nog meer een ‘boost’ krijgen

Zoek het maar uit

Ze is niet ontevreden over het Nederlandse onderwijsstelsel. “Internationaal kennen ze het verschil tussen het hoger beroepsonderwijs en universiteiten niet. In het buitenland noemt elke onderwijsinstelling zich ‘university’ en zoek dan de kwaliteitsverschillen maar eens uit als outsider. Bij ons weet je wat je krijgt. Natuurlijk is de vakgroep bij de ene universiteit beter dan bij de andere, maar generiek kun je zeggen dat alle universiteiten op een bepaald niveau werken. Datzelfde geldt voor de hogescholen.” Van der Laan heeft in de betrekkelijk korte tijd dat ze nu als directeur van de Kamer van Koophandel aan het werk is, gemerkt dat Saxion zich nadrukkelijk blijvend aan het ontwikkelen is. “Die lectoraten van Van Bommel, Frankenhuis en anderen spreken mij zeer aan. Het betekent dat je als instelling om je heen kijkt en je je kwalitatief en inhoudelijk verder wilt ontwikkelen.”

Saxion en de Kamer van Koophandel hebben elkaar – al voor de intrede van Van der Laan – gevonden op het gebied van het stimuleren van ondernemerschap. Dat onderwerp spreekt haar zeer aan. “Er bestaat geen opleiding van vier jaar om ondernemer te worden. Aandacht voor ondernemerschap moet eigenlijk in alle opleidingen terugkomen.”

Ondernemercertificaat

Tot nu steekt slechts gemiddeld één op de tien studenten de vinger op als het gaat om de vraag wie ondernemer wil worden, in Amerika ligt dat percentage acht keer hoger. Van der Laan wil het enthousiasme verder aanwakkeren en zorgen dat de ondernemer in spé goed beslagen ten ijs komt. “Daar hebben we Saxion voor nodig met de academie Bedrijfskunde & Ondernemen en de opleiding Small Business & Retail Management, daar participeren wij ook in.” De tweede lijn, waarop de Kamer van Koophandel ook inzet zoals Van der Laan het noemt, “is dat ondernemerschap ook tussen de oren van de docenten komt te zitten. Zij moeten naar hun studenten uitstralen dat die in loondienst kunnen gaan na de studie, maar dat het ondernemerschap ook een serieuze optie is. Nu leeft er mijns inziens toch meer een vanzelfsprekendheid in het zoeken naar een baan in loondienst. Het stimuleren van ondernemerschap hebben we met Saxion ook in een convenant afgesproken, maar dat mag nog meer een ‘boost’ krijgen. Docenten moeten namelijk het besef hebben dat het ondernemerschap ook voor studenten met een creatieve of technische studie heel interessant kan zijn. We zijn daarom nu een certificaat voor ondernemerschap aan het ontwikkelen, waarmee studenten kunnen laten zien dat ze naast hun opleiding ook hebben geleerd over ondernemerschap.”

Op z’n kop

Daarnaast is het volgens Van der Laan wenselijk dat het ondernemerschapgevoel wordt uitgebreid naar andere academies: “Zoals zorg, bouw en ict.” Waar Kamer en onderwijs volgens de directeur ook goed oog voor moeten houden, is businessinnovatie. “Met volstrekt nieuwe businessmodellen zijn sommige ondernemers zeer succesvol. Neem de thuiszorg, waar Jos de Blok met Buurtzorg Nederland een nieuw thuiszorgconcept heeft opgezet met zzp’ers. Dat leidt ertoe dat de thuiszorgmedewerkers meer verdienen, de overheid goedkoper uit is en de klant meer tijd en aandacht krijgt. De business anders inrichten, dat is eigenlijk wat ik bedoel met businessinnovatie. Het traditionele denken staat op zijn kop.” De Kamer van Koophandel had vóór de economische crisis vooral veel aandacht voor de arbeidsmarkt en dan met name de tekorten. Van der Laan: “We laten ons niet van die ingeslagen weg afleiden. Over een paar jaar is de krapte op de arbeidsmarkt weer helemaal terug. Wij zullen dan alle moeite hebben om mensen op de juiste plek te krijgen. Dat geldt ook voor studenten. De kunst is en zal blijven om de juiste mensen voor de juiste studierichtingen te interesseren. Niet iedereen die een beetje een ‘alfa’ is hoeft communicatie te studeren. In de technische hoek, daar zit in de volle breedte van ROC tot universiteit het echte probleem. Studenten die maar enigszins belangstelling en aanleg hebben zouden eigenlijk gestimuleerd moeten worden de bètakant op te gaan.”

Kritiek

Bij de Kamer van Koophandel Oost-Nederland staan ongeveer honderdduizend ondernemers (in heel Nederland zijn dat er ongeveer achthonderdduizend) geregistreerd. Er is onderhuids kritiek op de Kamer die jaarlijks miljoenen euro’s incasseert en daarvan mooi weer speelt. Van der Laan pareert: “Als al die honderdduizend ondernemers die hier ingeschreven staan elke dag plezier zouden hebben van de Kamer van Koophandel, zouden we ons tarief niet kunnen beperken tot 42,50 euro. Ja, dat betaalt een zzp’er, een verenging betaalt 65 euro, een VOF rond de 95 euro en een BV 120 euro. De kosten lopen op met de complexiteit van de registratie en het belang voor de economie. De Kamer is een collectieve voorziening. Voor de registratie moet je betalen. Je moet ook leges betalen voor je paspoort en je rijbewijs. Met de opbrengst houden wij het handelsregister actueel, maar we doen meer. Zo geven we bijvoorbeeld ook voorlichting aan startende ondernemers, of aan ondernemers die een bedrijf willen overnemen of pensioensvragen hebben. Als je een probleemloos, bloeiend bedrijf hebt dan heb je ons inderdaad niet nodig, maar je betaalt dan voor de mogelijkheid dat een ander onze steun wel krijgt.”

Onafhankelijk

Een derde van de opbrengsten is bestemd voor stimulering van de regionale economie. “Daar merken ondernemers in directe zin het minste van”, zegt Van der Laan. “We houden ons bezig met arbeidsmarkt, infrastructuur, onderwijs en dat soort zaken.” Lobbyen mag het niet heten. “Dat woord gebruiken we liever niet. Omdat we onafhankelijk zijn en verbindend willen zijn tussen de verschillende partijen.” Dat mag zo zijn, de Kamer deed in de discussies rond het voortbestaan van het vliegveld Twente toch wel meer dan verbinden…. “Wij doen dat in een soort van bescheidenheid”, zegt Van der Laan. “VNO/NCW en het MKB zijn onze echte lobbypartners. Zij zijn er echt voor de directe belangenbehartiging, wij zijn meer voor indirecte belangenbehartiging.” Een saillant onderscheid door Van der Laan, die juist gevraagd werd voor de functie van directeur vanwege haar uitstekende contacten in het Haagse…. “Het is een subtiel verschil”, zegt ze. “Wij willen niet als lobbyorganisatie worden beschouwd, maar als een deskundige organisatie die weet wat er speelt bij ondernemers. We praten mee vanuit ‘hands on’ kennis en gezag.”

Randstad

Eén van de problemen waar deze regio mee te maken heeft, is dat het gros van de studenten van de universiteit en Saxion na hun studie naar het westen vertrekt. “Het is helemaal niet slecht voor je persoonlijke ontwikkeling en voor je wereldbeeld als je de andere kant van de wereld wil zien. Dat maakt je zeer dankbaar en nederig. Als ik me probeer te verplaatsen in een student, kan ik me heel goed voorstellen dat je denkt dat het allemaal in de Randstad gebeurt”, zegt de directeur die zelf in Ridderkerk opgroeide, op haar zestiende verhuisde naar Zevenaar, in Nijmegen studeerde en daarna nog in Utrecht en Gouda woonde en de laatste jaren in Apeldoorn resideert. “En daarna terugkomen dat gebeurt gelukkig ook volop. Ik ben een groot voorstander van het vormen van bedrijvige kernen over heel Nederland: Zwolle, Apeldoorn, Nijmegen, dat is een heel mooie as en Twente is een heel belangrijke kern. Al die aandacht voor en focus op de as rond Amsterdam vind ik zó slecht!”