Herman Hazewinkel van VolkerWessels in innovatieplatform

‘Dé bouw bestaat niet meer’

Als je praat over innovatie, dan denk je niet direct aan de bouwnijverheid. Ten onrechte, vindt Herman Hazewinkel. Hij is bestuursvoorzitter van VolkerWessels (tweede bouwbedrijf in Nederland met een omzet van bijna vijf miljard euro waarvan een kwart uit het buitenland). In het regionale innovatieplatform waren de heren het er wel snel over eens dat bouw een apart specifiek cluster moest worden (met als clusterhoofd Cor Boom, bestuursvoorzitter van Saxion). In Nederland wordt acht procent van het bruto nationaal product in de bouw verdiend, in Twente (en dat zal niemand verbazen) meer dan tien procent. “Als je over bouw praat, bedoelen we niet alleen de bouwbedrijven, maar ook de toeleveringsbedrijven, ingenieursbureaus en architecten.”

VolkerWessels en Dura Vermeer zijn bedrijven die onderdeel zijn van een landelijk netwerk en hun kennis kunnen ‘aftappen’. Waar het innovatieplatform zich op richt zijn juist de tientallen, zo niet honderden MKB-bedrijven, middelgrote bouwbedrijven. “Die proberen we te laten aanhaken bij de vernieuwingen.” De grote bouwers hebben intensief contact met de kennisnetwerken in de bouw, zoals TNO en dé bouwuniversiteit. “Hier in de regio hebben we Saxion met diverse goede opleidingen en een aantal lectoraten waaronder ‘vernieuwend ondernemen’, en de universiteit goede mogelijkheden om innovatie aan de markt door te geven. Daar komt bij dat er heel goed contact is met de andere vormen van onderwijs zoals vmbo en mbo. Als je dan de juiste verbindingen maakt tussen onderzoek, kennisinstellingen en het bedrijfsleven, dan kun je dynamiek ontwikkelen,” aldus Hazewinkel die voor dit cluster is gevraagd vanwege zijn netwerken. Hij is onder meer voorzitter van het intensieve kennisprogramma PC-bouwproces, systeeminnovatie en bouw. Daarnaast is hij adviserend lid van de regieraad in de bouw. “Ik doe mijn best voor Twente goede contacten te leggen en verbindingen te maken. En ik attendeer op alle nieuwe ontwikkelingen in de bouw, van producten, maar ook ten aanzien van ruimtelijke ordening.”

Werkplaatsen

Niet alleen vergaderen, opzetten van internetsites, maar ook handen aan de ploeg bij innovatie. Daarvoor wordt een aantal fysieke werkplaatsen ontwikkeld.“We zijn nu bezig met de financiering van de werkplaatsen, maar ook van de leerstoel. Je praat over een periode van een jaar of vier al gauw over enige miljoenen. Het gaat om co-financiering, dus zowel de bedrijven als de onderzoeksinstellingen en de overheid betalen mee.” Het is werken en leren. Het gaat om competenties te ontwikkelen voor de bouwbedrijven. Productontwikkeling, maar ook conversie, revitalisering van gebouwen. Zoals de Enschedese wijk Pathmos die een heel nieuw gezicht krijgt.” Het gaat dus nadrukkelijk om meer dan alleen een nieuw soort beton of een handig schroefje.“De eisen waaraan je moet voldoen om je te kwalificeren voor een project, zijn totaal veranderd. Het gaat nu veel meer om ‘system-enginering’. Vroeger kreeg je als bouwbedrijf een heel gedetailleerd bestek en dat ging je dan maken. Tegenwoordig wordt het bouwbedrijf medeverantwoordelijk voor het ontwerp. Wat betekent dat voor de bedrijven? Kijk naar de discussies over bijvoorbeeld dat pand in Bosch en Lommer in Amsterdam dat ontruimd moest worden. Als je zelf ontwikkelt, dan ben je daarmee ook je eigen opdrachtgever, maar ook verantwoordelijk voor het product.”

D-B-F-M-O

Het is net als met ICT, alles gaat tegenwoordig in het Engels. Over de bouw wordt tegenwoordig gesproken in de deelgebieden Design, Build, Finance, Maintanance en Operate. Bedrijven die de hele rits kunnen aanbieden, hebben de toekomst. Zoals VolkerWessels zelf dat onlangs in Engeland nabij Newcastle een tunnel ontwierp, financiert, bouwt, onderhoudt en via tolheffing probeert een paar centen te verdienen. “Maar we hebben geen zekerheid over de inkomsten.” Bij zo’n totaalproject komen ook juridische zaken om de hoek kijken, want wat zet je in het contract met de overheid die jou de opdracht geeft? “Dat ze niet binnen twintig jaar in de buurt een andere tunnel bouwen bijvoorbeeld.” Ook in Nederland wordt al deels op deze manier gewerkt. “Bij het knooppunt A4 en de A10 hebben wij vorig jaar in de zomer uitbreidingen aangelegd. In ons contract stond dat we ook verantwoordelijk waren voor de verkeersdoorstroming. Dus we hebben zelf allerlei maatregelen getroffen zoals verkeersbegeleiding.” Mooi idee voor het Arke Stadion dat uitgebreid moet worden: de bouwer moet niet alleen werken tegen een scherpe prijs, maar ook zorgen dat de voetbalwedstrijden gewoon door kunnen gaan en dat er om de stadions geen stapels stenen voor hooligans klaar liggen.

Duurzaamheid

De overheid stelt ook steeds meer eisen aan duurzaam bouwen. “Wij hebben een techniek ontwikkeld om in de zomer warmte uit een pand te halen en in de grond op te slaan en in de winter als verwarming te gebruiken. Het is een techniek die al een tijd bestaat, wij hebben het eerder in Den Bosch toegepast in een groot gebied met kantoren en woningen. De bewoners betalen ons elke maand in plaats van aan Nuon of Essent. Wij hebben het systeem aangelegd, wij doen het onderhoud en na tien jaar zijn die bewoners van hun lasten af.” Ander voorbeeld van duurzaam bouwen: “Samen met toenmalig minister Veerman heb ik in september vorig jaar de opening van de ‘happy shrimp farm’ op de Maasvlakte mogen doen. Die kwekerij wordt helemaal voorzien van warmte uit de restwarmte uit de grote EON-centrale.” Mooie verhalen,maar juist deze voorbeelden van innovaties komen van grote bedrijven zoals Volker Wessels. “Weet je welke ondernemers de toekomst hebben? Ik schets jou een vent, afgestudeerd hbo-technisch onderwijs, kan goed wat met zijn handen. Die man gaat een bedrijfje opzetten met vier, vijfwerknemers.
Hij geeft zijn mensen goede werkkleding, goede ‘toolkit’, mooi autootje en hij gaat onderhoudswerkzaamheden doen voor particulieren. Ik verzeker je, dat wordt een gouden handel. Je moet je realiseren dat er straks twee miljoen senioren zijn van wie de helft zeer welgesteld. Neem dat bouwbedrijf om de hoek. Hoe kan hij daarop innovatief inspelen? Hij kan bijvoorbeeld een slim systeem voor dakkapellen ontwikkelen die grotendeels in de fabriek worden gemaakt. Want waar baal jij het meeste van bij verbouwingen thuis, inderdaad van al die mensen dagenlang over de vloer, al die rommel. Maar als ze snel en goed werken zonder rommel wil jij wel een paar honderd euro extra betalen.”

Zorg

Overouderengesproken.Erzalindekomende jaren ook veel geld verdiend kunnen worden in de zorg. “Innovatie is eigenlijk weinig anders dan het leggen van verrassende verbindingen, het hoeft niet altijd een technologisch hoogstandje te zijn. Een wijk wil graag een eerstelijnszorgcentrum. Dan wordt er gekeken naar de grondwaarde. Ik kan je simpel voorrekenen dat zoiets dan niet uit kan. Een innovatieve bouwer kijkt verder: kun je het project groter maken door bijvoorbeeld iets te doen met omliggende appartementencomplexen? Kun je daar iets op of aan bouwen waardoor het wel rendabel wordt?” Voor Volker Wessels is zorg inmiddels een speerpunt met meer dan veertig projecten in binnen– en buitenland.” Vroeger had elke bouwer gelijke kansen. “Dé bouw markt bestaat niet meer.Er bestaan inmiddels wel tien marktsegmenten en daar moet je als bouwbedrijf op inspelen. En er is heel veel kennis, ik zie het als mijn taak om al die kennis via de bedrijven toe te passen.”