‘Wereldberoemde’ kennis en gedrevenheid

Er is wel eens een soort vuurwerkbom ontploft op zijn toilet. En hij krijgt af en toe vervelende telefoontjes. Marcel Middelkamp (48) uit Almelo is één van de weinige mensen in Nederland die veel handhavinginstanties kent. Van een aantal maakt hij veelvuldig gebruik. Tot woede van ondernemers, boeren en bestuurders. Maar wat beweegt hem nou precies? Wil hij de aarde redden of stelt hij gewoon zijn kennis ter beschikking aan de best betalende?

In het kort
Naam: Marcel Middelkamp
Studie: Milieukunde
Afgestudeerd: 1995
Werkt nu: als juridisch adviseur
en milieudeskundige

“Ik knok alleen in opdracht van mijn klanten. Ik pak de overtreding aan en ik haal de gemeente erbij, de arbeidsinspectie, de politie, het waterschap. Iedereen die iets te zeggen heeft over die overtreding. Ik weet precies welke dienst je moet inschakelen. Dus ik bel, ik zit ze achter de vodden aan: heb je dat wel gedaan,
is die aangifte al verwerkt, is die controle uitgevoerd?” Kortom, de in Nederland betrekkelijk unieke kennis van Middelkamp is gewoon te koop. “Bij mij komt niet het milieu op de eerste plaats en dan pas mijn salaris.” Wat klanten er automatisch bij krijgen, is zijn gedrevenheid, dat hebben niet veel mensen. Laconiek: “Dan doen ze hun werk niet goed.” En hij dankt zijn succes aan het tekort aan handhavers. “Slechts 30 procent van de overtredingen kan aangepakt worden. De arbeidsinspectie is bijvoorbeeld zwaar onderbezet. In dat gat in de markt ben ik gesprongen. Ja, ik ben gewoon de commerciële vervanger van een weggesaneerde handhaver.”

Rollecate

Middelkamp heeft Lagere Ondernemerschool in Enschede gedaan. “Daarna wilde ik geld verdienen. Via Randstad kwam ik in de transportsector. In die tijd waren er nog geen mobieltjes, ik had een semafoon met verschillende codes. Als de pieper ging, wist ik voor welke bedrijf ik moest gaan werken. Ik vervoerde chemicaliën voor zwembaden, sluizen bevoorraden van gastanks, buitenaf gelegen kasteeltjes moesten gasflessen hebben, dat soort klussen.” En hij zag van dichtbij wat er allemaal niet goed ging. “Bij zwembaden sloten ze de verkeerde slang aan, verdween in één keer duizend liter chloor in het riool. Bij de Honig-fabrieken moest ik tl-buizen ophalen. Vervolgens gingen ze twee maanden later bij de erkende afvalverwerker gewoon bij het huisvuil. Ik heb Nederland aan de achterkant leren kennen en daarom ben ik met de opleiding Milieukunde aan de Rijkshogeschool IJselland (voorheen Rollecate) begonnen. Omdat mijn vooropleiding te laag was, moest ik een test doen waarvoor ik een 5,5 haalde. Een docent gaf mij het voordeel van de twijfel, want in het gesprek had ik me een zeer gemotiveerde student getoond.”

Volkert

En dat hij gemotiveerd was, bleek al tijdens de opleiding toen hij als één van de weinigen veel bezwaarschriften ging schrijven. “Ik had snel in de gaten dat milieukunde en bestuursrecht tegen elkaar aan hangen.” Hij heeft een scherp oog voor misstanden. “Je struikelt over de overtredingen. Alleen, je moet ze wel zien. En ik heb een sterke motivatie om meteen actie te ondernemen.” Middelkamp wil absoluut niet op één hoop gegooid worden met de veelal harde dierenactivisten. “Dierenactivisten, daar kwam ik later pas achter, die hebben een heel ander doel, die misbruiken milieuregels voor het dierwelzijn. Dierenwelzijn vind ik ook belangrijk, maar als een bedrijf zich aan de regels houdt, zal het mij niet op zijn weg vinden.” Volkert van der Graaf, de moordenaar van Pim Fortuyn is hij in de loop der jaren ook een aantal malen tegen gekomen. Ook Van der Graaf volgde destijds een opleiding bij Saxion. “Ik vond het altijd al een rare jongen. Tijdens de avondles viel me op dat hij alleen maar oog had voor het scherp toepassen van de regels, niet handelen en denken vanuit de geest van een maatregel.”

78 procent winst

“Ik heb een keer in één brief aan de gemeente Raalte tegen 31 bedrijven bezwaar gemaakt. En ik kreeg op alle punten gelijk. De regels zijn goed, alleen bij de uitvoering hebben ambtenaren lak aan de regels. Die bepalen gewoon zelf wat ze wel of niet vergunnen. En daardoor kon ik ook zoveel winnen.” Hij is nog steeds oprecht verbaasd. “Eind jaren tachtig maakte ik mijn eerste bezwaar. Ik was geschokt: er was een vergunning verleend en ik kon niet geloven dat ik dat bezwaar zo maar kon winnen van die ambtenaar, die man wist toch wat hij deed en hoe het hoort…” Maar hij won, net als het gros (“78 procent heb ik uitgerekend”) van de meer dan honderden bezwaren die hij sindsdien maakte. “Maar winst alleen is geen graadmeter, want ik neem vaak heel moeilijke zaken aan die eerder door bijvoorbeeld een rechtsbijstandsverzekering zijn uitgespuugd. Dat zijn vaak de leukste zaken.” Van de ambtenaren bij het Waterschap heeft hij altijd een hogere pet op gehad (“dan hield ik een aantal vergunningen tegen het licht en dan kon ik echt niets vinden”) dan van de gemiddelde gemeenteambtenaar, “inmiddels zijn ook de gemeentelijke vergunningen op een hoger niveau gekomen.” Hoewel… “Ik heb tegenwoordig wel eens de indruk dat ze handhaven om gewoon werk te hebben om te voorkomen dat hun afdeling wordt wegbezuinigd. Ik heb nu een zaak van iemand die gebruikte stalen balken heeft liggen. De gemeente vindt dat afval, het moet weg. Maar die man wil die balken hergebruiken, die is volgens mij juist duurzaam bezig.” Gemeenten krijgen te weinig weerstand, vindt Middelkamp. “En veel te veel macht. Alleen, dat heeft bijna niemand in de gaten.”

Stagiairs

Na zijn opleiding heeft Middelkamp één keer een student begeleid met een onderzoek. “Die kreeg een acht.” Sindsdien bleef het (ook tot verrassing van Middelkamp zelf) stil vanuit de opleiding. Geen stagiaires, geen afstudeerders, geen verzoek om gastcolleges te geven, niets. “Ik wil dat best doen, maar ik ga mezelf niet aanbieden.” En dat hij zijn kennis kan overdragen, leert de Vereniging Leefmilieu in Nijmegen waar hij de cursus Handhaven geeft. “Mijn geluk is dat er verdomd weinig bureaus zijn die werken zoals ik. Sterker nog, ik kreeg recent weer een opdracht van een advocatenkantoor, die heeft gewoon geen bestuursrechtspecialist. Die kunnen ze niet vinden. En dat geeft precies aan hoe belangrijk bestuursrecht is: daar vallen de klappen, daar vallen de beslissingen. Heel weinig mensen hebben in de gaten hoe belangrijk bestuursrecht is.” Surfen op internet leert dat Middelkamp door veel mensen wordt verafschuwd. “Ze vinden mij een klootzak. Nee, zij hebben hun zaken niet in orde en ik leg de vinger op de zere plek, via de ambtenaren, via de vergunningen.” Maar dat zag die motorcrossende boer toch heel anders. Via diens buren was Middelkamp ingeschakeld die op zijn beurt de politie had gebeld. Toen Middelkamp het erf opreed, rende de boer (met in zijn kielzorg zijn zoon) witheet op hem af. En daarachter weer de politieagenten… “Het was net comedy capers.” Middelkamp kon net op tijd weer in zijn auto springen en de deuren op slot doen. Via het raam kreeg hij wel een klap op zijn hoofd. “En hij trapte met zijn klomp een deuk in mijn auto.” Hij kwam er genadiger vanaf dan de agenten die door de boer op de grond waren gegooid…