Prachtig spel in somber decor, op naar De La Mar…

Ik lees te weinig, nee, dat is niet waar, ik lees te weinig boeken. Willem Elsschot, Ferdinand Bordewijk, Gerard Reve, wat heb ik vroeger een plezier beleefd aan hun boeken en ik heb me al vaak voorgenomen ze opnieuw uit de kast te pakken. Gelukkig wordt er af en toe een roman verfilmd. Of bewerkt voor toneel. Zoals dit seizoen Karakter van Bordewijk. Na afloop van deze voorstelling in het Rabotheater in Hengelo heb ik me afgelopen week voorgenomen: ik ga meer lezen en vaker naar toneelvoorstellingen! Toneel associeer ik met zware, experimentele en soms onbegrijpelijke voorstellingen voor een handjevol bezoekers. Dat is bij van Karakter van Hummelinck Stuurman Theaterproducties beslist niet het geval. De zaal zit bijna vol. Namen van bekende acteurs als Waldemar Torenstra, Joost Prinsen, Jules Croiset en George van Houts zullen er zeker aan hebben bijgedragen. Bij het betreden van de zaal wordt een boekje van broekzakformaat uitgedeeld. Met daarin korte biografieën van de acteurs. En een korte samenvatting van het verhaal. Karakter mag dan wel geschreven zijn in 1938, de thematiek is tijdloos. Het gaat over het klimmen op de maatschappelijke ladder onder moeilijke omstandigheden. Niet alleen status, ook vervreemding is een thema dat nog steeds geldt. In Karakter groeit Jan Willem Katadreuffe (Waldemar Torenstra), bastaard van deurwaarder Dreverhaven (Joost Prinsen) en zijn dienstbode Joba, op in een sociaal laag milieu. Zijn sterke karakter botst met dat van zijn moeder, wier trots haar niet toestond met de vader van haar kind te trouwen. Katadreuffe discussieert met de communist Jan Maan die als kostganger bij zijn moeder in huis woont. Maan ziet in gelijkheid, vrijheid en broederschap de hemel, terwijl de ambitieuze Katadreuffe zich juist wil onderscheiden door carrière te maken en hogerop te komen als advocaat. Hij wordt daarbij steeds gedwarsboomd (na een mislukt middenstandsavontuur) door het Ministerie van Volkskrediet. Al snel wordt duidelijk dat Dreverhaven hier achter zit. Wat is het motief van een vader om een zoon het zo moeilijk te maken? Het publiek mag zelf oordelen. Het decor tijdens de uitvoering is somber (alles in zwart-wit en de acteurs dragen grijs), de tafels worden door de acteurs zelf verplaatst, maar het lukt vrij gemakkelijk de vooroorlogse sfeer op te roepen. Van Joost Prinsen weten we dat hij een prachtig acteur en prima presentator is, Waldemar Torenstra verrast, hem ken ik vooral als de man die na de verfilming van Zomerhitte (op basis van het Boekenweekgeschenk van Jan Wolkers) aan de door mij zeer bewonderde Sofie Hilbrand bleef hangen. Voor mij heeft Jules Croiset als geloofwaardig acteur afgedaan nadat hij jaren geleden (in 1987) zijn eigen ontvoering in scene zette, in een poging de opvoering van Het vuil, de stad en de dood van Rainer Werner Fassbinder te verhinderen. Maar toch… Karakter over de vader/zoonrelatie wordt in balans gehouden door de grappige scènes op het advocatenkantoor waarin Croiset in zijn rol als een goed gehumeurde kantoorbaas de sterkste verhalen met zijn bulderstem vertelt. Toch nog een minpunt. Je moet je concentreren om de acteurs goed te kunnen verstaan. Ze spelen zonder microfoon met zendertje. Een kuchje elders in de zaal is dan genoeg om een paar zinnen te missen. De voorstelling is niet meer in Twente te zien, maar een bezoek aan een theater elders in den lande loont, eind januari/begin februari aan Amsterdam bijvoorbeeld, ziet u meteen het nieuwe De La Mar.