Weinig liefs uit Moskou

Haaksbergse wint TV-prijs

Samen met collega Albert Reijnders won Margreet ter Woerds een Emmy met haar televisiereportage ‘Terug naar Beslan’

Tien jaar geleden vertrok Margreet ter Woerds naar Rusland. Sinds de val van de Muur het nieuwe land van de onbegrensde mogelijkheden, ook qua criminaliteit en terrorisme. Een dramatisch voorbeeld daarvan was de gijzeling van de school in Beslan. Daarover heeft Ter Woerds vorig jaar (samen met haar Netwerk-collega Albert Reijnders) een televisiereportage gemaakt onder de titel ‘Terug naar Beslan’. En die reportage heeft een Emmy gewonnen, een prestigieuze televisieprijs. Twentevisie bezocht correspondente Margreet ter Woerds (uit Haaksbergen) op haar werk in Moskou.

Voor de generatie die tijdens de wapenwedloop is opgegroeid heeft het Rode Plein in Moskou nog steeds iets magisch. Ineens sta je op de plek met op de achtergrond de bekende kerk met de ronde kleurige bollen, tegenover het mausoleum waar Lenin ligt opgebaard en waar tot voor kort de militaire parades werden gehouden met kruisrakketten en al. Er lopen nog steeds veel militairen en politieagenten in Moskou (ook vanwege de terrorismedreiging) die direct optreden als je iets doet wat hun niet zint. Bij het Kremlin klinkt een snerpend fluitje als je zonder nadenken de straat oploopt. Dat heeft de snotneus met fluit en stok liever niet.
Moskou is geen fijne stad. Het is een metropool waar angst en onverschilligheid troef is. Het verkeer is een hel. Tussen de oude bakjes rijden tientallen dure auto waaronder een peloton Hummers, in Nederland het icoon van rijke asocialen, in Moskou het voertuig van vooral de maffia. Margreet ter Woerds drukt en perst zo goed en zo kwaad als het gaat haar wagentje tussen de rijen auto’s. Stoplichten hebben ongeveer geen waarde, verkeersregels lijken afgeschaft en zelfs het oude dametje op het zebrapad heeft geen rechten en belandt net niet op de neus van een haastige Mercedes waarvan de bestuurder niet op of omkijkt. “Pas spuwde een man op mijn motorkap, gelukkig ging hij niet verder toen hij zag dat ik een vrouw ben. Ik gedraag me hier anders dan ik in Nederland doe. In Rusland stopt niemand voor een zebrapad. In het begin stopte ik braaf, maar dan steekt er wel weer een auto achter jou langs om die persoon omver te rijden.”

Gekkenhuis

Het is 24 uur per dag een gekkenhuis in Moskou. Door het snel ingevoerde kapitalisme lijkt materialisme er de hoogste vorm van leven.
Het land is door en door corrupt. Op alle plaatsen hangen huizenhoge commerciële uitingen. Vredestein is blij met de Russische partner, op alle plaatsen steken de Russen hun tevredenheid over het Nederlandse bedrijf ook niet onder stoelen of banken.
Als je het Rusland uit vroeger dagen zoekt, kun je het beste naar een van de tientallen musea gaan die de stad herbergt of natuurlijk naar de metrostations, ware arbeidspaleizen onder de grond.
Als je het directe centrum verlaat, kom je al snel in woonblokken waar het belangrijkste probleem de veiligheid is en natuurlijk: waar laat ik mijn auto? In een van die flats heeft Ter Woerds, samen met een aantal journalisten onder wie RTL4-correspondent en echtgenoot Reinoud Broekhuijsen, een redactie annex studio ingericht. Aan een van de muren hangt de grote foto van het Rode Plein waarvoor Broekhuijsen zijn bijdragen voor het nieuws afsteekt. De foto is gemaakt door Ter Woerds, die naast haar werk voor televisie ook schrijft en radioreportages maakt.

Terug naar Beslan

Bella den Bouwmeester woont tegenwoordig in Kampen, maar komt van origine uit Beslan, het plaatsje waar een paar jaar geleden een school door Tsjetsjeense terroristen werd gegijzeld.

‘Voor mijzelf kwam in Beslan al het slechte van Rusland samen’

Met Bella ging Ter Woerds terug naar Beslan en maakte fabelachtig mooie televisie. “Voor mijzelf kwam in Beslan al het slechte van Rusland samen. En daarmee win ik een Emmy, dat is voor mij een dubbel gevoel, dat begrijp je.” De bevrijdingsactie (waarbij 331 mensen om het leven kwamen) ging op zijn Russisch. “Dat heeft ook met de corruptie te maken, met het onprofessionalisme, met de slechte organisatie. De hele wereld heeft kunnen zien wat voor chaos het is geworden. De Russische overheid is niet in eerste instantie geïnteresseerd in het redden van mensen, maar in het zo snel mogelijk beëindigen van deze actie en met het doodschieten van alle terroristen. Ook uit eigenbelang vermoed ik, want wie weet wat ze zeggen als ze gaan praten.

‘Rusland is heel ver weg voor Nederland. En andersom is Nederland voor Rusland ook niet echt interessant’

Weet je nog, die theatergijzeling in Moskou? Daar spoten ze gas de zaal in zonder dat er over nagedacht werd. Sommige mensen kregen later drie vaccins, anderen niets. De artsen in de ziekenhuizen wisten niet eens wat voor soort gas de politie gebruikt had.”

Vredestein in Rusland, tegenover het ‘Witte Huis’

Weinig interesse

Margreet ter Woerds ging op 18-jarige leeftijd van Haaksbergen naar Amsterdam waar ze geschiedenis ging studeren. “Ik heb me gespecialiseerd in niet-westerse sociologie en dan vooral in Latijns-Amerika. Voor mijn afstuderen ben ik naar de Dominicaanse republiek gegaan en heb ik over de ontwikkeling van de suikerindustrie geschreven.” Over Latijns-Amerika verschenen in vakbladen diverse artikelen van haar hand. En later werkte ze als voorlichter voor Vluchtelingenwerk. Toen haar man Broekhuijsen naar Moskou ging, ging ze mee. Ze pakte ook haar journalistieke werk weer op, maar merkt dat de interesse van Nederland in Rusland niet bijster groot is. “Ik werk als freelancer en bijna alles wat ik aandraag bij Netwerk wordt afgeschoten.” Het damhertje in Deurningen is altijd belangrijker. En daarna komt Amerika (met Max Westerman), Engeland en Duitsland. “Rusland is heel ver weg voor Nederland. En andersom is Nederland voor Rusland ook niet echt interessant.” En het zal er door de technische ontwikkelingen van internet niet beter op worden. “De Volkskrant heeft al filmpjes op internet staan dankzij de samenwerking met een Nederlands productiebureau en correspondenten in Moskou. Een aantal heeft een cameracursus gehad. De vraag is alleen wat voor kwaliteit dat zal hebben.”

Poetin

President Poetin kwam naar Nederland en wilde alleen praten met de NRC en Netwerk, dankzij de winnende televisiereportage, maar het interview met Poetin mocht Ter Woerds niet doen hoewel ze de Russische taal beheerst.
Rusland telt 88.000 miljonairs, anderzijds is sprake van grote armoede terwijl het land rijk is aan grondstoffen. “In de jaren negentig kochten mensen voor een fles wodka of een sigaar alle aandeeltjes van fabrieken op. Ondertussen zijn olie en gas natuurlijk big business. De hele wereld heeft Russisch gas.” Hoe corrupt is Poetin? “Ik denk dat hij ook wel een bankrekening heeft. Hij heeft jarenlang in St. Peterburg Economische Zaken onder zich gehad. Poetin is een slimme man. Ik denk dat hij veel geeft om zijn land, maar hij gaat ook graag skiën in Zwitserland.”
En het is natuurlijk als journalist niet altijd even gemakkelijk om te werken. “Nederland is bureaucratisch maar Rusland is nog tien keer bureaucratischer. Als westerling krijg je niet snel inzage in hoe het hier reilt en zeilt. Je moet de lagen er af pellen. Mensen uit het westen praten vaak met de verkeerde mensen en dan zijn ze later teleurgesteld als het niet voor elkaar komt.”

Ter Woerds zit met man en kind inmiddels al tien jaar in Moskou. “Ik blijf hier niet voor eeuwig.” Maar in Haaksbergen komt ze ook niet meer terug. “Het landschap is fantastisch, maar ik woon graag iets centraler.”