Zendercoördinator Jan Westerhof vecht tegen politiek en commerciëlen

Journalistiek achter de decoder

Jan Westerhof, zendercoördinator van Radio 1 en Radio 747 wat weer Radio 5 wordt met muziek “die nergens te horen is, zoals chansons.”

De publieke omroep is in beweging. Letterlijk kwamen zelfs bekende Hilversumse programmamakers in beweging om te protesteren tegen de plannen van staatssecretaris Medy van der Laan die vooral inhouden dat er flink bezuinigd zal worden, in totaal zo’n 100 miljoen euro (op een begroting van 700 miljoen). Er verdwijnen 140 banen, de NPS zou zelfs opgeheven worden. Voor de radioprogramma’s betekent het een korting van 13 miljoen (15% budgetvermindering). Jan Westerhof (51) stond er in Den Haag tussen. Maar hij is als zendercoördinator van Radio 1 en Radio 747 (het voormalige Radio 5) en tegenwoordig ook coördinator van de digitale themakanalen nadrukkelijk betrokken bij de uitvoering van al die plannen. Iemand moet het doen.

Een zendercoördinator is vooral een functie die in het Nederlandse bestel (met al die omroepen, hun achterban en hun levensvisie) er voor moet zorgen dat op een bepaalde zender wordt samengewerkt. Het Radio 1 Journaal (waarin alle radiojournalisten van de omroepen samenwerken op één nieuwsredactie) is daar een voorbeeld van. Westerhof is begonnen als ‘echte’ journalist in het oosten des lands. Hij werkte in de jaren tachtig als redacteur/verslaggever bij Radio Oost. “Ik heb alle Overijsselse gemeentehuizen van binnen gezien. Ik behoorde tot het soort van journalist die het leuk vond om vergaderingen van gemeenteraden en provinciale staten bij te wonen. Maar ik schuw de sensatie ook niet, dus op sommige momenten had ik drie piepers in een tijd dat er nog geen mobiele telefoon bestond.” Daarna werd hij chef-redacteur bij omroep Gelderland, werkte vervolgens een aantal jaren voor de Volkskrant om eind jaren tachtig terug te keren bij Omroep Gelderland als hoofdredacteur, waar hij naar verluidt niet heel plezierig vertrok in 1999 om zendercoördinator te worden.

Zuilen

” Radio is voor mij vooral gesproken woord. Voor de luisteraar is het vooral muziek, dat is de realiteit. Muziekzenders hebben bij elkaar 80% van de luisteraars, dan krijg je een paar gesproken-woordzenders en dan zenders waar een mix is tussen gesproken woord en muziek. Bij voorbeeld Radio 2, en de regionale omroepen.” De opkomst en het succes van de regionale omroepen (met zo’n 15% marktaandeel verreweg de best beluisterde omroep van Nederland) is te danken aan de laksheid en arrogantie van ‘Hilversum’. “Het is een ongelooflijke blunder geweest hoe ze daar in Hilversum mee zijn omgegaan.” In een tijd dat Westerhof zelf hard meewerkte om de regionale omroep groot te maken…
Overigens heeft Hilversum nog steeds weinig oog voor de regio. De commerciële televisiestations zijn wel met allerlei regionale programma’s ingesprongen op de wens van de kijker om te weten wat er om de hoek gebeurt. “Dat heeft nog steeds te maken met de zuilen van ons bestel, vrees ik. De omroepen zijn opgericht vanuit een levensbeschouwing. En die cultuur is er nog steeds. Het verandert wel, maar het is soms ‘too little too late’. Het gaat allemaal heel langzaam.”

Radio 747

Als zendercoördinator is het verslaan van een brand vervangen door het schrijven van een rapport. Eén van de plannen om de bezuiniging op te vangen is het ombouwen van de (dure en slechtbeluisterde) documentairezender Radio 747 naar een muziekzender waarvan veel kenners zeiden om met de vroegere Radio 5 maar helemaal te stoppen of om de kwaliteit van Radio 747 veel beter onder de aandacht te brengen want het zijn mooie dingen die daar gedaan worden. “Wij hebben bedacht, laten we nou niet heel armoedig gaan snijden. De publieke omroep heeft al eens eerder geconstateerd dat we het slecht doen bij jongeren en allochtonen. En we weten dat we bepaalde muziekgenres laten liggen. Chansons kom je nergens meer tegen, licht klassieke muziek hoor je bij sommige regionale omroepen op zondagochtend. Bepaalde Nederlandstalige muziek zit ook in de regio. Het zijn oudere luisteraars die je daar mee bedient. Dat is niet interessant voor de adverteerders.”
Maar om Radio 747 op zijn kop te zetten, is ook niet zo een heel groot risico want het marktaandeel is hooguit 1%. De journalist Jan Westerhof zou diep in zijn hart het allerliefste mooie journalistieke programma’s laten maken. “Er luisteren veel te weinig mensen, ik heb me er vanaf dag 1 dat ik in Hilversum werk hard voor gemaakt om het marktaandeel te vergroten.” Wat dus niet gelukt is.

Radio 1

Dat betekent overigens niet dat er over zijn andere klus, Radio 1, alleen maar hallelujaverhalen te vertellen zijn. De gemiddelde leeftijd van de luisteraar van Radio 1 is 62 jaar. Dat is hoog. “Ouderen hebben overdag meer tijd om te luisteren. Voor de regionale omroep is de gemiddelde leeftijd zelfs nog hoger en de luisteraar van Radio is gemiddeld 52 jaar.” Radio sterft wellicht uit. Ook al omdat televisie en internet steeds meer naar elkaar toegroeien. En de techniek het mogelijk maakt dat je niet meer thuis hoeft te blijven om het te zien en te ontvangen. “Ik ben niet van de sentimentele soort dat radio als zijn absolute liefde verklaart. De journalistiek is voor mij belangrijk, ik vind kunst en cultuur belangrijk, goed amusement is belangrijk en mij maakt het niet zoveel uit of ik het lees, of ik het in de schouwburg zie, of ik het op de radio hoor of dat ik het op televisie zie. Ik ben niet van de stoomradio.”
Het naar elkaar toegroeien van radio, televisie en internet is ook in Hilversum doorgedrongen. En er wordt zelfs op geanticipeerd. Hans Laroes is tegenwoordig hoofdredacteur van alle nieuwsvoorziening van de NOS. De oplettende luisteraar zal zijn opgevallen dat de radionieuwslezer het NOS Journaal aankondigt in plaats van het Radio Nieuws.

’De kabelmaatschappijen hebben behoefte aan kwalitatief goede kanalen. En de publieke omroep beschikt over inhoud waar niemand anders over beschikt, namelijk over heel veel goede journalisten’

Multimediale journalisten

Consumenten lopen tegenwoordig met apparatuur waarover vroeger alleen de omroep kon beschikken, elk mobieltje heeft een camera, de prijzen dalen spectaculair en in de angst om alles te missen proberen ook de kranten hun journalisten op te leiden tot zogenaamde camjo’ers, journalisten die ook filmen. “Kranten hebben een slechte reputatie als het gaat om het gebruik van elektronische media. Ze hebben bijvoorbeeld de kabelkrant 20 jaar lang heel slecht behandeld omdat ze hun eigen krant niet gevaar wilden toebrengen. Ze hebben het nog een poosje geprobeerd met regionale televisie, wat ze ook niet is gelukt. Met de internethype zijn ze er flink ingestapt.”
Over camjo’s bij de omroep die het nieuws volledig verslaan is Westerhof kwalitatief niet erg enthousiast. “Ik behoor niet tot het dogmatische soort, dus pas die techniek toe daar waar hij iets bijdraagt aan de inhoud, daar waar het gaat om snelheid of om een bepaald soort sfeer die je ermee wilt scheppen.”

Themakanalen

Vorig jaar is Westerhof ook zendercoördinator Themakanalen geworden. Beetje laat lijkt het, want de omroepen hebben niet meer het alleenrecht op uitzending, via internet kan iedereen tekst, foto’s en filmpjes uitzenden. Iedereen, elk bedrijf ventileert zijn eigen waarheid. ”Voorlopig zijn we alleen via internet te zien. We zijn met de kabelmaatschappijen in gesprek die de themakanalen moeten gaan doorgeven.” Veel kabelmaatschappijen brengen zelf ook eigen kastjes en digitale televisie op de markt (zoals @home van Essent). “Het gaat allang niet meer om de hoeveelheid kanalen. Maar de kabelmaatschappijen hebben behoefte aan kwalitatief goede kanalen. En wij, de publieke omroep, beschikken over een bijzondere soort inhoud waar niemand anders over beschikt namelijk over heel veel goede journalisten. Ook hebben we veel expertise over kunst, cultuur en amusement.” In kunst en cultuur zijn de commerciële concurrenten niet echt geïnteresseerd, in amusement des te meer wat ze ook nog eens goed kunnen vermarkten. “Ik heb inderdaad met open mond zitten kijken naar programma’s als Big Brother en Idols. Als je ziet wat er dan gebeurt. Dan zijn de commerciëlen innovatiever in dan wij.”