Will Visscher laat gespreid bedje achter bij SoWeCo in Almelo

‘SW is eigenlijk asociaal’

Will Visscher verlaat een gezond SoWeCo. “Ik wil een Raad van Commissarissen met een bedrijfsmatige achtergrond die mij regelmatig op mijn vestje kan spuwen.”
Will Visscher vertrekt op 1 april als directeur van de sociale werkvoorziening Soweco in Almelo. Visscher laat een fraai bedrijf achter aan zijn opvolger die uit eigen gelederen komt. Een lofzang op een man met visie die het gelukte een kwalitatief hoogwaardige Raad van Commissarissen aan te stellen, de betrokken gemeentes op afstand te laten te zetten als pure aandeelhouders en een eigen vermogen op te bouwen. Er zijn sociale werkvoorzieningen in de regio waar het een tikkeltje minder gaat.

In Losser, Oldenzaal en Denekamp maken de gemeenteraden zich oprecht zorgen hoe die miljoenentekorten moeten worden opgevangen. De ondernemingsraad denkt dat er een flinke reorganisatie zal komen. Will Visscher wil niet over zijn collega praten, behalve dat hij zich ook verbaasd heeft hoe het tekort in een jaar tijd zo hoog kon worden. “Wijlen Ten Cate-topman Georg Reudink heeft ooit gezegd: ‘management is cause, anything else is effect’. En daarmee ben ik het eens.” En dat zijn in Oldenzaal ontslagen collega Govaarts zich in al die jaren slechts een enkele maal heeft laten zien bij het collegiaal overleg dat maandelijks door de (circa tien) directeuren van de werkvoorzieningen in Overijssel en Drente wordt gehouden. “Ook daar heb ik me over verbaasd.” Eén keer liet Govaarts van zich doen spreken, dat was tijdens zijn introductie toen hij in één moeite door zijn voorganger (Van Wijngaarden) tot aan diens schoenveters afbrandde. Dat zingt nog steeds rond in het kleine wereld van werkvoorzieningen. “Daar laat ik me niet over uit, je kwam hier toch om te horen hoe het hier de afgelopen negen jaar is gegaan.”

Asociaal

In 1969 is de Gemeenschappelijke Regeling opgezet. “Toen werd bedacht om alle gehandicapten op een hoop te vegen, plat gezegd, muur er omheen en een zak geld naar binnen. Ik heb het bestaan van sociale werkvoorzieningen altijd asociaal gevonden. Tegenwoordig praten we veel over integratie van allochtonen, maar ik hoor zelden iets over integratie van gehandicapten. Het huidige systeem moet op de schop.” Dat is in 1998 gebeurd, maar niet zoals Visscher dat had gewild. Er werd bezuinigd en de voorwaarden voor mensen om in te stromen werden fors verzwaard. Dat is de reden dat er sindsdien nauwelijks meer mensen doorstromen van de werkvoorziening naar het reguliere bedrijfsleven. Voordien trouwens ook niet, maar dat had een andere reden. “Mensen uit de groep van 1969 tot 1998 konden soms wel, maar wilden niet. De sociale werkvoorziening was een veilig nest voor hen.”

‘Wethouders zaten in spagaat bij mij aan tafel’

Dividend

De overheid heeft de bijdrage per man of vrouw in de sociale werkvoorziening in de afgelopen jaren drastisch afgebouwd tot 22.000 euro. “Daarvan kan ik de lonen niet eens betalen, laat staan de gebouwen en de rest van de infrastructuur.” Er werken bij SoWeCo ongeveer 2000 mensen van wie bijna 1700 als SW’er. Voor die mensen wordt in totaal 35 miljoen euro overgemaakt. Aan facturen stuurt SoWeco ongeveer 26 miljoen euro rond, dus de totale omzet bedraagt meer dan 60 miljoen euro. “En daarvan houd ik over,” zegt Visscher simpel. De winst vloeit naar het eigen vermogen. En als het boven een bepaald niveau komt, betaalt SoWeCo dividend en als het te laag wordt, moeten de betrokken gemeenten (als aandeelhouders) bijstorten. Dat is in een paar zinnen simpel opgeschreven, “maar we hebben in de afgelopen jaren op dat vlak missionarissenwerk richting politiek moeten te verrichten.” Niet vreemd want in de beginperiode van Visscher moesten de gemeenten miljoenen ophoesten om een grootscheepse reorganisatie te bekostigen. “Zie dat als een investering van aandeelhouders, dan hebben ze later ook recht op dividend.” De gemeentes hebben de afgelopen jaren tot drie keer dividend ontvangen.

Joop ter Haar

Toch is het Visscher gelukt de structuur te veranderen. Soweco was de eerste sociale werkvoorziening NV in Nederland. “Wethouders zaten in spagaat bij mij aan tafel. Die waren als wethouder verantwoordelijk voor de groenvoorziening in hun gemeente en wilden uit hoofde van die functie zo min mogelijk betalen aan SoWeCo en als bestuurder van SoWeCo wilden ze een zo hoog mogelijke opbrengst.” “Ik wil een Raad van Commissarissen met een bedrijfsmatige achtergrond die mij regelmatig op mijn vestje kan spuwen.” Met mensen als Leo van den Akker (vroegere bestuursvoorzitter Amicon), Joop ter Haar (OAD), de Hengelsoe transporteur Henk van Wezel, Jac van Eck (bestuursvoorzitter Fortis Nederland) en hoogleraar Olaf Fisscher is dat goed gelukt. “De sociale werkvoorziening moet er ook een economische doelstelling op nahouden. Omgekeerd geldt trouwens ook dat een bedrijf er naast de economische een sociale doelstelling op na moet houden.”

Overnames

De tijd dat een man in een plantsoen over een schoffel hing en glazig voor zich uitkeek, is niet meer. “Onze mensen vinden het prettig als ze ’s avonds thuis komen met het zweet op de rug. We hebben hun inspanningen niet alleen met een schouderklopje en kerstpakket beloond, maar ook met een winstdeling en dat was vast niet volgens allerlei regels, maar toch.” Ook de tijd dat sociale werkvoorzieningen concurrentievervalsend zijn dankzij alle subsidies is volgens Visscher geweest. “Onze offertes zijn vergelijkbaar met die van andere bedrijven in de sector. Onze winst komt uit marktgericht werken, efficiënt werken. We hebben product-marktcombinaties ontwikkeld. Niet alleen meer het traditionele schoffel- en drukwerk.” “We waren één van de eerste werkvoorzieningen die andere bedrijven overnamen. Als de samenleving het belang van integratie niet onderkent, dan gaan wij bewijzen dat het kan. In de bedrijven die we overgenomen of opgestart hebben, is statutair verankerd dat de verhouding altijd 50-50 is tussen valide en minder valide mensen. Ze staan allemaal op dezelfde loonlijst en ze verdienen hetzelfde als ze hetzelfde doen. Het probleem is dat de niet-gehandicapte werknemer moet accepteren dat zijn collega die een lagere prestatie levert wel hetzelfde loon krijgt. Dat doe je door een appèl te doen op hun sociaal maatschappelijke betrokkenheid.”

Taakstraf

Is er dan niets slechts te vertellen over SoWeCo? Jawel, onlangs heeft iemand die zijn taakstraf via SoWeCo vervulde alle zakken van zijn tijdelijke collega’s gerold. “Dat was een incident. Wij hebben een afspraak met het openbaar ministerie dat delinquenten hun taakstraf via ons kunnen vervullen. Dat maakt onderdeel uit van onze visie op sociaal maatschappelijk ondernemen. En dan is het vervelend als iemand de zakken rolt. We hebben maatregelen getroffen om dit soort zaken te voorkomen, want we gaan er wel mee door.” En omdat in de wet ‘Werk en Bijstand’ passend werk is vervangen door gangbaar werk gaat SoWeCo ook moeilijk bemiddelbare werklozen trainen, de moeilijke groep van mensen die niet of nauwelijks Nederlands spreekt, verslaafden of mensen die het verschil niet kennen tussen dag en nacht. “Het komt voor dat we mensen moeten uitleggen dat ze om zeven uur ‘s ochtends op moeten staan in plaats van dat ze er dan ingaan.” En o ja, ook mensen met een handicap kunnen nog steeds bij SoWeCo aan de slag. Maar niet direct. “We hebben helaas een wachtlijst van 125 mensen die graag bij ons willen werken.”