Cees Anker: ‘We geven te lage kwaliteit voor te hoge prijs’

De beminnelijke meedogenloosheid

Twentevisiehoofdredacteur Jan Medendorp geeft uitleg aan Cees Anker en Jan Smit’

Neerlands grootste (openbaar) personenvervoerbedrijf VSN-1 (dat binnen een paar weken een nieuwe naam krijgt) moet zo snel mogelijk naar de beurs. Uitvoering: Cees Anker. Opdrachtgever: VSN-holding. Twee andere toplieden (Schretlen en Van Trigt) zijn inmiddels gesneuveld. Anker (46) als stoelenzager: “Absolute flauwekul. Ik kan alleen constateren dat deze heren naar het oordeel van de aandeelhouder niet hebben gebracht waarvoor ze besteld waren.” Een gesprek waarin de hamvraag is of het ethisch is dat een bedrijf dat enerzijds op subsidie drijft anderzijds de winst aan de aandeelhouders mag uitkeren.

Binnen een half jaar na het samensmelten van een aantal Nederlandse openbaar vervoerbedrijven (Oostnet, waarin de TET weer is opgegaan, Midnet, NZH en ZWN) tot het Verenigd Streekvervoer Nederland VSN-1 (er was ook ooit een VSN-2) is de samenstelling van de top helemaal veranderd. Cees Anker, de man die vooral bij de TET naam maakte en daarna via Midnet bij VSN belandde als commerciële man, heeft het helemaal voor het zeggen gekregen. “Ik speel graag eerste viool.” Zijn opdracht luidt: “Een bedrijf dat tot nu toe risicoloos opereert om te turnen tot een marktgerichte onderneming die de concurrentie aankan.” En dat moet voor 2000 gebeurd zijn, want dan wordt in Nederland het stads- en streekvervoer in stukken gehakt en via collectieve aanbesteding aan de man gebracht; minus de gemeentelijke vervoerders in de vier grote steden dan, die krijgen tot 2008 de tijd om hun zaakjes op orde te brengen. VSN wil begin volgende eeuw een beursnotering hebben.

Vervreemden

De plannen zijn al enige tijd bekend. Van de busbedrijven in het noorden des land is al afscheid genomen: te weinig toekomst. De Engelsen mogen nu proberen aan Veonn en Hanze (tot voor kort VSNnoord) die in Groningen, Friesland, Drente en een stukje van Overijssel de verbindingen verzorgen een paar centen over te houden. Niet dat Anker Veonn en Hanze niet had willen behouden, maar de overheid eist dat straks geen van de marktpartijen meer dan 50% van de markt in handen heeft. En als je dan kunt kiezen…” Van de zuidelijke bedrijven Hermes en BBA verwacht ik dat wij binnenkort afscheid zullen nemen. We zijn in gesprek met Franse partijen en daar komen wij wel uit,” meldt Anker. Onder de VSN-holding (bestuurders F. Sevenstern, ook voorzitter van de Raad van Toezicht van de Universiteit Twente en J. van den Ochtend) hangt naast VSN-1 nog Techno Service Nederland. Dat is een bedrijf dat is ontstaan door alle technische diensten van de openbaar vervoerbedrijven te bundelen. “En ook dat bedrijf wordt vervreemd, ja.”

Marktaandeel

Cees Anker is dan dus algemeen directeur van het (naast NS) enig overgebleven Nederlandse openbaar personenvervoerbedrijf, met een omzet van 1,5 miljard (waarvan 225 miljoen in de taxibranche) waar elfduizend mensen werken. “Winstcijfers kan ik uit strategische overwegingen niet geven. Schrijf maar dat we het beter gedaan hebben dan vorig jaar.” En het bedrijf heeft een marktaandeel van 65%. Te veel dus om straks te mogen meedingen. Maar Anker maakt zich daar niet druk over. “Dat is het laatste waar ik wakker van lig. Want het bepalen van het marktaandeel is behoorlijk arbitrair, meer een definitievraagstuk.”

Ik speel graag eerste viool

Anker zal vooral wakker liggen van de wijze waarop VSN moet worden klaargestoomd. Hij heeft een jaartje. Een jaartje om zoals hij dat zelf noemt “naambordjes te verhangen.” Hij heeft inmiddels drie regiodirecteuren benoemd. En dat zette al direct kwaad bloed, want twee van de drie zijn afkomstig uit nota bene de taxiwereld. “Het is mijn beslissing, oude rechten gelden niet meer, ik ben op zoek geweest naar drie ondernemende en creatieve mensen die weten wat het is om met concurrentie om te gaan. Als deze mensen falen, stap ik ook op,” verdedigt Anker zijn beslissing.

Carte blanche

De ondernemingsraad kan slikken of stikken. Een dag voordat Anker de ondernemingsraad in Utrecht ging informeren, stond het nieuws al in de krant. Anker haalt daarover zijn schouders op. Hij baalde wat meer toen via Radio Oost zijn benoeming tot het allerhoogste bij VSN dreigde uit te lekken. In ruil voor een openhartig interview in Memphis later zweeg de zender. Anker heeft min of meer carte blanche gekregen om VSN zo snel als mogelijk te stroomlijnen. Daar horen geen sentimenten bij. En in de afgelopen jaren heeft hij een behoorlijke reputatie als ijzervreter opgebouwd: de beminnelijke meedogenloosheid! “Ik ben aardig zolang het kan. Bij het zaken doen kan ik het niet iedereen naar de zin maken.” Het geld dat VSN ontvangt voor alle verkochte bedrijven moet volgens Anker geïnvesteerd worden in personeel, materieel en cultuurverandering. “We moeten investeren in kwaliteit. We leveren nu nog een te lage kwaliteit voor een te hoge prijs. En die ommezwaai kost veel geld.”

Kritiek spuien is niet verstandig geweest van De Vroome, je moet nooit afgeven op je voorganger

Netwerken

“We zullen in eerste instantie als VSN markt verliezen. Dat kan niet anders. Ik houd niet van verliezen, maar ik bereid me er wel op voor. Juist ook omdat we nu te vaak tekort schieten. Ons voordeel is dat we dankzij onze historie over noodzakelijke kennisinfrastructuur beschikken en over vervoers- en relatienetwerken. Maar we hebben ook te maken met dure regelingen uit het verleden. We zijn bezig met de stofkam door de organisatie te gaan. Een paar honderd banen in de indirecte sfeer zijn al weg; we willen een goede, betrouwbare werkgever blijven: dat betekent ook een goed, degelijk sociaal plan. Dat kost ook handen vol geld. En daarnaast willen we dus investeren in kwaliteit, zoals ik zei. Ja, kortweg gezegd de boekhouder inruilen voor een buschauffeur. En dat allemaal om dit boekje vol beloften (hij toont de dienstregeling) zo goed en zo goedkoop mogelijk na te komen.” En last but not least wil VSN in de toekomst in het buitenland bedrijven acquireren. En daarvoor wil het bedrijf ook geld aantrekken via de beurs.

Ethisch

Zonder subsidie kan er geen fijnmazig openbaar vervoernet in Nederland functioneren. “Jawel, maar dan pakken we alleen de dikke verkeersstromen in de spits.” Maar om ook op het platteland bij tijd en wijle een bus te laten stoppen, moet de overheid (lokaal, regionaal of provinciaal) daar voor betalen. “Zonder subsidie kan dat niet, waarbij ik nadrukkelijk aanteken dat in het verleden de kostendekkingsgraad veel lager dan 40% was, nu 45% is en moet doorgroeien naar 50%. Waarbij ik er rekening mee houdt dat de rijksoverheid in de naaste toekomst 60% als doelstelling zal hanteren.” Het ligt er gewoon aan wat de overheid in een bepaalde regio wil: twee bussen per dag of per uur? De spanning is duidelijk: de politiek zal toch niet accepteren dat zij subsidie betaalt terwijl de winsten naar de aandeelhouders gaan. “Dat klopt, maar het kan. Waarom niet? Als wij te duur zijn, nemen ze toch een andere aanbieder? Ik vind het ethisch niet bedenkelijk, nee. Dat is de logische consequentie van ontvlechting en verzakelijking zoals de rijksoverheid voorstaat”

Spijkerhard

Cees Anker, de beminnelijke meedogenloosheid. Toen hij als 36-jarige in 1988 bij het busbedrijf TET kwam, werd hij geconfronteerd met een verlies van ruim 5,5 ton. Hij liet een bedrijf achter dat commercieel de tentakels had uitgeslagen en een miljoenenwinst boekte. In die tijd vestigde hij zijn naam. De hervormingen leidden nauwelijks tot onrust, zijn naam als spijkerharde was niet gevestigd, maar spijkerhard betekent niet intimiderend. Zijn opvolger bij Oostnet (fusie tussen TET en GVM) De Vroome tekende in dit blad zijn eigen ondergang door het beleid van Anker te kapittelen. “Dat is niet verstandig geweest van De Vroome, je moet nooit afgeven op je voorganger, met dergelijke kritiek loop je niet te koop. Niet ik, maar de aandeelhouder heeft De Vroome uit zijn functie ontheven,” zegt hij effen.

Netwerken

Een slimme vent ook. Hij heeft het netwerken zowat uitgevonden. Zijn maatschappelijke en sportieve (voorzitter FC Twente) carrière heeft hij welhaast perfect gecombineerd. “Dank u.” Hij heeft bij FC Twente overigens zijn langste tijd gehad, bevestigt hij. En ook bij Twente was hij niet te beroerd om de bezem flink te hanteren. “Ik wil werken als een Raad van Commissarissen, op afstand dus. En daarvoor is een professionele onderneming nodig,” zei hij in mei van dit jaar in Twentevisie. Als iemand VSN op de rails kan krijgen is het Cees Anker. Zijn ervaring en karakter zijn daarvoor geknipt. Maar Anker weet zelf als geen ander dat het uitblijven van succes voor hem betekent: einde oefening. Dan helpt het geen moer meer om Sevenstern voor allerlei leuke wedstrijdjes uit te nodigen.

Cees Anker is de verpersoonlijking van het netwerken: zijn maatschappelijke en sportieve carrière sporen welhaast perfect. “Dank u.”